Би угаасаа эрдэм номын мєр хєєж шинжлэх ухааны байгууллагын ширээ бараадаж ирсэн хvн, миний найз, нєхдvvд ч тийм улсууд. Амьдрал хєєгєєд Япон, Америкаар 17 дахь жилдээ бэдэрч яваа нэгэн. Гэтэл Aмерикт ирээд олон янзын монгол хvнтэй уулзаж, заримд нь тус хvргэж, заримд нь хорсогдож явна. Энд олны тєлєє ажил хийхэд айхтар саад болдог, худал хоосон хов живэнд хvнийг хутгадаг цєєхєн хvнтэй таарлаа. Тэгээд нутгийн нэгэн яриаг санаад, блогдоо зориулан найруулж бичив.
Ёдорын хэлгий
/домог яриа/
Ёо чамайг, чуу чамайг, ёох чамайг хэмээн халгалдаг Ёдoрын хэлгий хочтой эр Агь Yйзэн вангийн хошуунд аль нэгэн цагт амьдарч байжээ. Арвайхээрийн талыг хэрэн тэнэж амьтан хvнийг айлган айл саахалтын малаас хумсалж амь зуудаг байсан гэнэ. Cалхин цэцгэнд нvvр нь цоохортож, самуун явдалд хамар нь унасан тэрээр хэнээс ч гарaхааргvй хорон санаатай нэгэн ажээ. Ядарсан хvнд дээрэлхvv, задарсан хvнээс далидрамтгай Ёдoрын хэлгий нэг удаа саахалт айлынхаа хониноос нэгийг хулгайлан барьж идсэн гэнэ. Алдсан хvн арван тамтай хойно хонины эзэн тэднийд буугаад “-Чи манай бор халзан хонийг барьж идсэн vv?” гэж асууж л дээ. “-Утсан чинээ улаан амийг унь ширтэж хэвтсээр таслалтай нь биш. Танай тарган сайхан мал сүрэг хаяaгаар бэлчихээр нь хатавчаар харж зvсэлж байгаад бор халзан зусгийг барьж аваад идлээ хє. Хєєрхий минь тарга сайтай мал гэхээр сvвээний єєх нь гурван хуруу зузаан байсан юм даа” хэмээжээ. Хэргийн эзнийг олсон эрэлчин Ёдорын хэлгийг дагуулсаар хошуу тамгын газар ирж зарга мэдvvлжээ. Угийн зальхай Ёдорын хэлгий “-Нvгэл нvдтэй дээ, нvvр нь улайхгvй улаан барьж идлээ намайг, энэ хvн. Суумгай маажиг гуталтай, сугa нь цоорхой дээлтэй, орой гарч дорой тєрсєн нь буруутай байдаг юм уу, ядарсан намайг ядуу зvдvvгээр нь далимдуулж улаан гєрдєж барьж идлээ таминь ээ. Турсагаа хуулуулж, тугал хариулах чадалгvй болохооc єєр надад чадах, мэдэх юм алга” гээд мэлзэж гарчээ. Барин тавих нотолгойгvй энэ хэргийг тvр азнахаар хошуу занги хойшлуулжээ. Царцааны исгэрэх дууг гэрийн сvvдэрт залхуутайгаар чагнаж суусан Ёдорын хэлгий заалдагч эрд хандан “-За хє, жаал жуул ярих юм байна, жаахан гадаалаад морь харах уу хоёулаа” гэхэд урам орсон эр ташуур авсан морь шиг ухасхийн босч гvvн зэлний ойролцоо бие засахаар нємгєн суужээ. Ёдорын хэлгий ч нємгєн суух зуураа “-Нээрээн танай хонийг идэхэд тарган байсан шvv. Сvвээний нь єєх яах аргагvй гурван хуруу байсан юм даа” гэсэн байна. Эргэж ороод энэ бvхнийг заалдагч зангид дахин мэдvvлжээ. Зангийн байцаалтанд Ёдорын хэлгий тас гvрийж “-Би энэ хvнтэй морь хараагvй, худлаа гэвэл газар хатаагvй дээр нь очоод vз” гэж. Занги тэр хоёрыг дагуулан морь харсан газар нь ирэхэд vнэхээр нэг хvний шээс байсан байна. “-За тэр би хэлээгvй юу, наад хvн чинь нvднээc далдуур ядарсан намайг нoцож, гэгээн цагаан єдрєєр улаан нь цайм гєрдєж, барьж идлээ. Махгал сахиус минь ээ, орчлонгийн эзэн Аръяабал бурхан минь ээ” хэмээн vглэн дуулж гарчээ. Хонио идvvлсэн заалдагч єєрєє гэмгvй хvн гvтгэсэн хэрэгт унаж, банз шаахайны амт амсаад буцжээ. Ёдорын хэлгийг долоон голтой цоовор болохыг мэдсэн тэрээр дахин ямар нэгэн зараг vvсгээгvй гэдэг. Нутаг усныхан ч тvvнээс дєлж, ямар сайндаа хэлэх vгээ олохгvй хvvрэн дээр гозойлгон орхидог ёдoрын модтой зvйрлэх билээ Сарьсан багваахай наранд хатна, санаа муут яван хатна гэгчийн vлгэрээр Ёдорын хэлгий єєдлєхгvй явсаар хорвоог гунигтайгаар орхисон тvvх нь бас сонин. Ядарснаа мэдэхгvй хvvхэн шуухан харахаараа сэмбэгнэдэг Ёдорын хэлгий нэгэн єдєр шанднаас ус авч суусан, гурваар дарсан гэзэгтэй гунхсан сайхан бvсгvйг єдєж, дарах гэсэн боловч чулуунд ирлэгдсэн цэс шанаганд тархиа хага яруулжээ. Эхнэр хvнд шанагдуулна гэдэг айхтар эртний амтай хэрэг юм гэнэ билээ. Цэс шанaганд хуухиа хага яруулсан тэрээр шазуур зууж, цусаа савируулсаар бvсгvйн гэрийн гадаа очтол олон хvн шуугилдан шоолохыг сонсоод зог тусч, улмаар ичиж, ичсэндээ балгамдан хуйтай хутгаа сугалан гэдсээ хvvлээд, єлєн гэдсээ таcлaн гэрийн хошилонгоос уяж, єлєнгєє цувуулсаар ёо чамайг гэж гэрийг нар зөв хагас тойроод, чуу чамайг гэж нар буруу бvтэн тойроод, ёох чамайг гэж газар суугаад єєд болжээ. Муу хvн модон улаатай гэдгээр тэр айл ч єєдлєхгvй байсаар гурваа vеэрээ модоо барьж vгvйрсэн гэнэ.
Хvvхэд ахуйд энэ домгийг хєгшчvvд сургамжлан ярьж, ёолж ёхлохыг хатуу цээрлvvлдэг, Ёдорын хэлгийн тухай олон домгийг сонсох бvрт нурууны хvйтэн хєлс гардаг байв. Санамсаргvй тохиолдлоор санаанд орсон нэгийг нь уншигч тандаа єргєлєє.
Ёдорын хэлгий
/домог яриа/
Ёо чамайг, чуу чамайг, ёох чамайг хэмээн халгалдаг Ёдoрын хэлгий хочтой эр Агь Yйзэн вангийн хошуунд аль нэгэн цагт амьдарч байжээ. Арвайхээрийн талыг хэрэн тэнэж амьтан хvнийг айлган айл саахалтын малаас хумсалж амь зуудаг байсан гэнэ. Cалхин цэцгэнд нvvр нь цоохортож, самуун явдалд хамар нь унасан тэрээр хэнээс ч гарaхааргvй хорон санаатай нэгэн ажээ. Ядарсан хvнд дээрэлхvv, задарсан хvнээс далидрамтгай Ёдoрын хэлгий нэг удаа саахалт айлынхаа хониноос нэгийг хулгайлан барьж идсэн гэнэ. Алдсан хvн арван тамтай хойно хонины эзэн тэднийд буугаад “-Чи манай бор халзан хонийг барьж идсэн vv?” гэж асууж л дээ. “-Утсан чинээ улаан амийг унь ширтэж хэвтсээр таслалтай нь биш. Танай тарган сайхан мал сүрэг хаяaгаар бэлчихээр нь хатавчаар харж зvсэлж байгаад бор халзан зусгийг барьж аваад идлээ хє. Хєєрхий минь тарга сайтай мал гэхээр сvвээний єєх нь гурван хуруу зузаан байсан юм даа” хэмээжээ. Хэргийн эзнийг олсон эрэлчин Ёдорын хэлгийг дагуулсаар хошуу тамгын газар ирж зарга мэдvvлжээ. Угийн зальхай Ёдорын хэлгий “-Нvгэл нvдтэй дээ, нvvр нь улайхгvй улаан барьж идлээ намайг, энэ хvн. Суумгай маажиг гуталтай, сугa нь цоорхой дээлтэй, орой гарч дорой тєрсєн нь буруутай байдаг юм уу, ядарсан намайг ядуу зvдvvгээр нь далимдуулж улаан гєрдєж барьж идлээ таминь ээ. Турсагаа хуулуулж, тугал хариулах чадалгvй болохооc єєр надад чадах, мэдэх юм алга” гээд мэлзэж гарчээ. Барин тавих нотолгойгvй энэ хэргийг тvр азнахаар хошуу занги хойшлуулжээ. Царцааны исгэрэх дууг гэрийн сvvдэрт залхуутайгаар чагнаж суусан Ёдорын хэлгий заалдагч эрд хандан “-За хє, жаал жуул ярих юм байна, жаахан гадаалаад морь харах уу хоёулаа” гэхэд урам орсон эр ташуур авсан морь шиг ухасхийн босч гvvн зэлний ойролцоо бие засахаар нємгєн суужээ. Ёдорын хэлгий ч нємгєн суух зуураа “-Нээрээн танай хонийг идэхэд тарган байсан шvv. Сvвээний нь єєх яах аргагvй гурван хуруу байсан юм даа” гэсэн байна. Эргэж ороод энэ бvхнийг заалдагч зангид дахин мэдvvлжээ. Зангийн байцаалтанд Ёдорын хэлгий тас гvрийж “-Би энэ хvнтэй морь хараагvй, худлаа гэвэл газар хатаагvй дээр нь очоод vз” гэж. Занги тэр хоёрыг дагуулан морь харсан газар нь ирэхэд vнэхээр нэг хvний шээс байсан байна. “-За тэр би хэлээгvй юу, наад хvн чинь нvднээc далдуур ядарсан намайг нoцож, гэгээн цагаан єдрєєр улаан нь цайм гєрдєж, барьж идлээ. Махгал сахиус минь ээ, орчлонгийн эзэн Аръяабал бурхан минь ээ” хэмээн vглэн дуулж гарчээ. Хонио идvvлсэн заалдагч єєрєє гэмгvй хvн гvтгэсэн хэрэгт унаж, банз шаахайны амт амсаад буцжээ. Ёдорын хэлгийг долоон голтой цоовор болохыг мэдсэн тэрээр дахин ямар нэгэн зараг vvсгээгvй гэдэг. Нутаг усныхан ч тvvнээс дєлж, ямар сайндаа хэлэх vгээ олохгvй хvvрэн дээр гозойлгон орхидог ёдoрын модтой зvйрлэх билээ Сарьсан багваахай наранд хатна, санаа муут яван хатна гэгчийн vлгэрээр Ёдорын хэлгий єєдлєхгvй явсаар хорвоог гунигтайгаар орхисон тvvх нь бас сонин. Ядарснаа мэдэхгvй хvvхэн шуухан харахаараа сэмбэгнэдэг Ёдорын хэлгий нэгэн єдєр шанднаас ус авч суусан, гурваар дарсан гэзэгтэй гунхсан сайхан бvсгvйг єдєж, дарах гэсэн боловч чулуунд ирлэгдсэн цэс шанаганд тархиа хага яруулжээ. Эхнэр хvнд шанагдуулна гэдэг айхтар эртний амтай хэрэг юм гэнэ билээ. Цэс шанaганд хуухиа хага яруулсан тэрээр шазуур зууж, цусаа савируулсаар бvсгvйн гэрийн гадаа очтол олон хvн шуугилдан шоолохыг сонсоод зог тусч, улмаар ичиж, ичсэндээ балгамдан хуйтай хутгаа сугалан гэдсээ хvvлээд, єлєн гэдсээ таcлaн гэрийн хошилонгоос уяж, єлєнгєє цувуулсаар ёо чамайг гэж гэрийг нар зөв хагас тойроод, чуу чамайг гэж нар буруу бvтэн тойроод, ёох чамайг гэж газар суугаад єєд болжээ. Муу хvн модон улаатай гэдгээр тэр айл ч єєдлєхгvй байсаар гурваа vеэрээ модоо барьж vгvйрсэн гэнэ.
Хvvхэд ахуйд энэ домгийг хєгшчvvд сургамжлан ярьж, ёолж ёхлохыг хатуу цээрлvvлдэг, Ёдорын хэлгийн тухай олон домгийг сонсох бvрт нурууны хvйтэн хєлс гардаг байв. Санамсаргvй тохиолдлоор санаанд орсон нэгийг нь уншигч тандаа єргєлєє.
2 comments:
Сайн байна уу,
Бага байхад эмээ маань ёолох муу ёр гэж хэлдэг байсан. Юу нь муу ёр байдаг юм бол гэж их гайхдаг байсан одоо учрыг нь ойлголоо. Их сонирхолтой домог байна. Та мэддэг домогнуудаасаа блог дээрээ байрлуулбал их сонирхолтой юм байна. Амжилт хүсье
Байгаа домгуудаа блогт тавилаа. Уг нь Цахим Өртөөнд нэлээд дээр оруулж байсан юм.
Post a Comment