Tuesday, December 25, 2007

Ш.Баатар: Цахим тэнгисийн монгол хvн


Ярилцсан С.Уянга
Компьютерийн .MN сэтгvvл, No 51.


Бид сэтгvvлийнхээ өмнөх дугааруудад “Америкийн компьютерийн компанид ажилд оръё гэвэл” өгvvллийг нийтэлсэн билээ. Сэтгvvлийнхээ уншигчдын хvсэлтээр алс холын Америкт амьдран суугаа ч гэсэн Монгол орныхоо хөгжил дэвшлийн төлөө, эрдмийн төлөө ямагт санаа зовниж, бие сэтгэлээ зориулж явдаг доктор Интернэтээр дамжуулан хийсэн ярилцлагыг толилуулъя.

Товч намтар
өвөрхангай аймгийн Уянга сумын нутагт төрсөн. 1983 онд Арвайхээр хотын 10 жилийн нэгдvгээр сургуулийг, 1988 онд Оросын Новосибирск хотын Цахилгаан Техникийн Дээд Сургуулийг тооцоолох машины инженерийн мэргэжлээр төгссөн. Эрvvлийг хамгаалах яамны харъяа Удирдлагын эрдэм шинжилгээний vндэсний төв, ШУА-ийн Анагаах ухааны хvрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтны алба хашиж байсан. 1991-1997 онуудад Японы Хамамацугийн Анагаах Ухааны Их Сургуульд суралцаж, техникийн ухааны дэд доктор, анагаах ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. 1997-1998 онд Харвардын Их Сургуулийн Анагаах Ухааны Дээд Сургууль, Массачусетсийн Технологийн Дээд Сургуульд эрдэм шинжилгээний ажилтнаар ажиллаж байгаад 1998 оноос одоог хvртэл Silicon Valley буюу Цахим хөндийд орших TenFold корпорацид программ хангамжийн ахлах архитекторын алба хашиж байна. Сан Франциско хотноо гэргий Алтантуяа, хvv Балдандорж, Билэгт нарын хамт амьдардаг.

Хэдийгээр бид зvс зvсээ хараагvй боловч, нэг сургуулийг дvvргэсэн, “нэг тогооны” хvмvvс юм байна. НЭТИ буюу Новосибирск хотын Цахилгаан Техникийн Дээд Сургууль (хожим Техникийн Их Сургууль болсон) бол манай улсад олон арван боловсон хvчин бэлтгэж өгсөн, техникийн томоохон, нэр хvндтэй сургуулиудын нэг. Шөнөжингөө нойргvй хонож, лабораторийн ажлын программаа биччихээд өглөө нь унтаж орхидог гээд л бишгvй л хөгтэй, хөгжилтэй явдал тохиолдож байсан. Иймд ярилцлагаа төрөлх сургуулиасаа, оюутан цагийн амьдралаасаа эхэлбэл яасан юм бэ?

Оюутан ахуйн цагийг алтан vе хэмээн хvн бvр дурсан санадаг. өвөлдөө vлгэрийн орон шиг сэвсгэр цастай, зундаа Амазоны шугуй шиг ногоон байдаг Новосибирск хот, төрөлх НЭТИ, оюутан цагийн андууд, vй олон дурсамжууд сэтгэлийн минь гvнд тодоос тод vлдсэн. Оюутан цаг бол хамгийн хөгжөөн наргиантай vе. Тэр vед хийг нь тааруулан нэгийгээ онигоонд хийх шиг амархан юм байсангvй. За ингээд тэр vеийн нэгэн онигоог дурсан яръя. Сонгодог хөгжим сонирхдог Даваажав ах, Пvvжээтэй тааралдаад гэртээ урьж, симфони сонсгожээ. Хөгжим дууссаны дараа “За Пvvжээ, юу бодогдов” гэж асуухад “За даа, 25 рублийн vнэтэй алтайн тарваганууд хөл доогуур гvйлдээд л, жигтэйхэн байна” хэмээн хариулаад хоёулаа онигоонд орсон доо. Үнэхээр тэр vед алтайн тарваганы арьс их vнэтэй байсан учраас монголоос авчирч зарах нь зарим хvний өдрийн бодол, шөнийн зvvд болж байсансан.

Та хилийн чанадад, өндөр хөгжилтэй хэмээгдэх Япон болон Америк оронд олон жил амьдарч байгаа хvн. Ингэхэд америкчууд болон япончуудын сэтгэлгээний ялгааны талаар ярина уу?

Миний бодлоор япончууд гадагшаа чиглэсэн сэтгэлгээтэй санагддаг. Гадаадад юу шинээр бий болж байна, яавал тvvнийг өөртөө нэвтрvvлэх вэ? гэсэн vvднээс гадаад орнуудыг сонор соргогоор харж байдаг. Тэдний хамгийн их хvндэтгэдэг улс vндэстэн бол америк. Харин америкчуудын хувьд гадаадад юу болж байгаа нь нэг их хамаагvй байдаг бөгөөд зөвхөн америкаа гэсэн дотогшоо чиглэсэн сэтгэлгээтэй. Хvvхдийг багаас нь “Америкийн эрх ашиг” буюу National Interest гэсэн vзлээр төлөвшvvлдэг. Хvv маань өглөө бvр сургууль дээрээ очоод “Бурхны өмнө нэгэн vндэстэн байж, эрх чөлөө, шударга хуулийг нийтэд зориулахын төлөө хувь хvн байхаа Америкийн Нэгдсэн Улсын туг болон тvvнийг мандуулж байгаа холбооны улсын өмнө андгайлан тангараглая” гэж тангараг уншдаг.

Калифорн мужид ази vндэстнvvд их байдаг. Тэдний талаар?

Уг нь Калифорн мужид 150 жилийн өмнө азиуд анх алтны уурхай дээр хvнд нөхцөлд хөдөлмөрлөдөг хар ажилтнууд байсан бол тэдний vр сад буюу 4-5 дахь vе нь асар баян төдийгvй америкийн нөлөө бvхий хvмvvс болсон байна. Сан Франциско, Лос Анжелос гэх мэтийн хотуудын ихэнх том барилгуудыг тэд өмчилдөг. Цагаан арьстнуудын яриагаар тэдэнтэй өрсөлдөж чадах цорын ганц vндэстэн нь азиуд гэнэ. Ази нь азиа л дэмжинэ. Энэ бол амьдрал дээр тогтсон хатуу зарчим бөгөөд ялимгvй юман дээр ч илэрдэг. Жишээлбэл, машинаа төлбөртэй зогсоол дээр тавих гэж байхад хажуугаар өнгөрсөн нэг ази “Би одоо гарах гэж байна. Миний тавьж байсан газар тавьчих, би мөнгийг нь төлчихсөн юм” гэх жишээтэй. Би уг нь пан монголын сэтгэлгээтэй хvн байсан л даа. Японд болон энд азичууд ихтэй газарт удаж байгаа болоод ч тэр vv нэг л пан ази сэтгэлгээнд шилжээд байх шигээ.

Америкийг чөлөөт орон гэдэг. Гэвч Америкчууд гаднаас ирэн амьдрагсдыг хавчиж, дарамталдаг уу?

Огтхон ч vгvй. Гаднаас ирэгсэд нь амьдралын их зорилго, тэмvvлэлтэй, ажилсаг, арчаатай байдаг тул америкчууд их халуун дотноор тэднийг хvлээн авдаг. Үнэхээр өнөөдөр америкт ирээд ариун цагаан хөдөлмөрөөрөө амжилтанд хvрч, хөл дээрээ боссон олон зуун мянган хvмvvс бий. Тэднийг америкчууд Amerikan Dream буюу америк мөрөөдлийг биелvvлэгч хэмээн ихэд хvндэтгэн бахархаж, бvхий л талаар дэмждэг. Үнэндээ тухайн хvн нийгэмдээ татвараа төлөөд олон хvмvvсийн амьдралыг өөд нь татаж байгаа хэрэг л дээ. Америк мөрөөдлийг биелvvлсэн ази залуусаас дурдахад ДОХ өвчнийг эмчлэх эмийг хийсэн тайван гаралтай David Ho, алдарт гольфчин Tiger Woods, уран гулгалтын дэлхийн олон удаагийн аварга, олимпийн мөнгөн медальт Michelle Kwan, Sybase компанийн захирал, Гонг-Конгт төрсөн John Chen, Yahoo-г vндэслэн байгуулагч Jarry Yang, Computer Associate-ийг vvсгэн байгуулагч Charles B.Wang зэрэг олныг дурдаж болно. Зөвхөн азиас төдийгvй бусад орноос ирж, өндөр амжилт гаргасан хvмvvс нэлээд бий.

өнөөдөр бvгд, тэр дундаа залуучууд сурах болон цагаачлах зорилгоор америк орон руу тэмvvлцгээж байна. Энэ талаар Та ямар бодолтой явдаг вэ?

Мэдээж америк руу тэмvvлж болно. Гэхдээ америкийг шаггvй сайн судлах хэрэгтэй болов уу. Хvн хvний боловсрол, чадавхи өөр өөр байдаг тул өөртөө тохирох газраа зөв сонгож, сайн төлөвлөх нь чухал. Хэн нэгний “өнгөтөөр ярьсан” яриаг даган хөнгөн дэвэргэн сэтгэж болохгvй. Юмыг аргалж, хуурч сурсан хvмvvс энд ирээд нэг их хол явахгvй. Ерөнхийдөө бvх юм америкт хууль дvрмийн дагуу явагдана. За тэгээд хуулиас гадуур амьдарсан хvний хувьд бvх юм хязгаарлагдмал болно шvv дээ. Хараад байхад манайхан хэлний курст суралцах нэрээр ирээд хар бор ажил хийж, амьдрал залгуулж байна. Энэ нь тухайн хvн, тvvний гэр бvлийнхэнд, улмаар манай улс орны эдийн засагт эергээр нөлөөлж байгаа ч, энэ улсын хууль дvрмийг улаан цайм зөрчиж, монголчуудын нэрийг хуулийн байгууллагын өмнө унаган дараа дараагийн ирэх хvмvvст саад тотгор болдог. Энд ирээд амжилттай сурч, хөдөлмөрлөх бvхий л бололцоотой. Уг нь суралцахаар ирж байгаа залуус амьдрах өртөг, сургалтын зардлаа Монголоос бvрэн шийдээд ирвэл тун сайн. Цаг дээрээ тулахаар гадны хvмvvст америкууд нэг их гар сарвайдаггvй.

Та техникийн боловсролыг Орос оронд эзэмшсэн хvмvvсийн нэг. өнөөдөр МУИС, ТИС, Хан-Уул зэрэг сургуулиуд программ хангамжийн мэргэжилтнvvдийг бэлтгэж байна. АНУ болон Японд энэ чиглэлийн мэргэжилтнvvдийг хэрхэн бэлтгэдэг, сургалтын онцлогийн талаар уншигчдад маань сонирхуулна уу?

Дэлхий дээр орос америк хоёр супер хvчирхэг хэвээр байна. Энэ нь эдгээр орны боловсролоос бvтсэн техник технологиор хэмжигдэж байгаc юм. Манайхан бол олон vеийн туршид оросод боловсрол эзэмшиж, орос заах аргаар сургалтаа явуулдаг учир бэлтгэгдсэн боловсон хvчин нь хvний нvvр улайлгахааргvй байх гэж би боддог. Япон болон америкийн сургалт нь оюутныг бvх бололцоогоор хангаад бие даалгаж ажиллуулдаг онцлогтой. Хичээл нь их шахуу, даалгавраа цагтаа л хийж, кредитээ авч явахгvй л бол сургууль төгсөхөд бэрх болдог. Япон бол мэдээж сургалтаараа америкт хvрэхгvй, америкт бэлтгэгдсэн хvмvvс төгсөж ирээд сургалтаа явуулдаг болохоор яавч “оргиналь” юмыг оролж чадахгvй шvv дээ. Америкийн сургалтанд байдаг нэгэн эрхэм чанар бол дэлхийн сор болсон хvмvvсийг өөрийнхөө сургуулиудад соронздон татаж чаддаг явдал юм. Үнэхээр өнөөдөр америкийн том их сургуулиудад дэлхийн хамгийн сайн гэгдэх эрдэмтэд хичээл зааж байна.

өнөөдөр манайд программ хангамжийн инженерийн мэргэжлээр төгссөн хvн оператор, нарийн бичгээс эхлээд багш, программист, шинжээч (аналист), борлуулагч гэх мэтчилэн бvхий л албыг хашдаг. өөрөөр хэлбэл, программ бичлээ гэхэд боловсруулах шаардлагатай системээ өөрөө судлах, загварчлах, программаа бичих, сурталчлах, худалдах, худалдаж авсан газраа суурилуулах, ажиллах хvмvvсийг сургах, сvvлд нь ямар нэгэн асуудал гарахад өөрөө шийдвэрлэх г.м. Гадаадад энэ асуудалд яаж ханддаг вэ?

Америкийн компьютерийн пvvсvvд системийн технологи, программ хангамжийн технологи, борлуулалтын алба гэсэн ерөнхий шат дараалсан гурван хэсгээс бvрддэг. Борлуулалтын албаныхан гадуур явж, пvvсийнхээ бvтээгдэхvvнийг сурталчилж, худалдан авагч олж ирэхэд тэдний маркетингийн хvмvvс зах зээлийн ашиг сонирхлыг нь судалж, төсөл гаргаад, тvvнийгээ программ хангамжийн технологийн хэлтэст шилжvvлнэ. Энэ хэлтсийнхэн бэлэн байгаа программын модулийг наймааных нь ур ухаанд (business logic) тохируулан зангидна. Шаардлагатай бол нэмэлт программын модулийг боловсруулна. Үvнийгээ системийн технологийн хэлтэст захиална. Ийм дарааллаар дээрх гурван хэсгvvд хоорондоо холбогддог тул хvн бvр өөртөө оногдсон ажлыг хийдэг учраас нэг хvн олон ажилд самгардах, олон ажлыг “бөөндөх” асуудал, бэрхшээл гардаггvй.

Программ хангамжийг боловсруулахад анхаарах гол зvйл юу вэ?

Энэ бол цэвэр чанарын асуудал. Хэрэглэгчдийн тавьж буй шаардлага, эрэлт хэрэгцээ бол чанар, найдвартай ажиллагаа. Үнэхээр чанар бол нvдэнд харагдаж, гарт баригдахгvй ч хамгийн чухал зvйл юм. өндөр чанартай бvтээгдэхvvнийг хэрэглэгчийн гарт өгөхийн тулд программ хангамжаа маш олон төрлийн аргаар шалгадаг. Үvнийг давтан шалгах буюу “Regression Test” гэж нэрлэдэг. Хэдийгээр бvх төрлийн аргаар шалгаад ямар ч алдаагvй байсан ч хэрэглэгч дээр очоод эвдрэх тохиолдол гардаг. Энэ тохиолдолд шуурхай арга хэмжээ авч, асуудлыг богино хугацаанд шийдээд хэрэглэгчдээсээ хvлцэл өчдөг. Тодорхой алдааг учир шалтгаанаар нь судлаад засварлахад өндөр тvвшингийн мэргэжилтнvvдийг татан оролцуулдаг. өөрөөр хэлбэл, компанийн урдаа барьдаг мэргэжилтнvvд гал сөнөөгчид шиг шуурхай ажиллаж, харин шинээр ажилд орсон буюу бусдын далбаан дор явдаг хэсэг нь ус ширшигчийг нь барьж зогсох жишээтэй.

Манайд томоохон байгууллага, компаниуд харьцангуй өндөр vнээр хувь хvмvvс болон коипаниудаар программ бичvvлдэг. Ихэнх тохиолдолд программ нь ажилладаг байгаад, компьютерт нь суулгаж өгөөд, ажиллах хvнд нь зааж өгснөөр ажлын гvйцэтгэл дуусдаг нь нууц биш. Энэ талаар сонирхуулна уу.

“Хийлээ, өглөө, мөнгөө авлаа, одоо надад хамаагvй” гэдэг зарчим бол маш буруу юм. Хийсэн л бол арыг нь тэр пvvс vргэлж даах ёстой. Тэр бvтээгдэхvvний алдаа мадгийг нь засах, шинжлэх гээд өчнөөн олон ажил цувран гарч ирдэг. Үvнийг лицензийг нь зарах ба vйлчилгээгээр хангах гэж хоёр хуваадаг. Жишээлбэл Microsoft корпорацийн Windows2000 бол лицензийн программ. Үvнийг хийлээ, зарлаа. Тvvнтэй холбоотой бvх нэмэлт сайжруулалт (upgrade болон service pack) нь vнэгvй дагалддаг. Бидний хийж байгаа томоохон программууд нь 5-10 жилийн гэрээтэй бөгөөд гэрээний хугацаанд бvх vйлчилгээг нь vнэгvй хийдэг. Лицензийн өртөг нь нийт vнийн 1/3 байдаг. Үлдсэн 2/3 нь нэмэлт, өргөтгөл, сайжруулалт, шинэчлэлтэнд хамаарна. Энэ vнийг эхнээс нь тогтмол vнээр хийх болон зах зээлээс хамааран явцын дунд ихэсгэх замаар тогтоож болно. Ер нь зах зээлээ сайн судлахгvйгээр эхнээс нь тогтмол vнээр хийнэ гэдэг бол аз туршсан хэрэг л дээ. Тухайн захиалагч гэрээ хийснийхээ дараа өөрсдийнхөө хvмvvсийг уг компьютерийн пvvсийн сургалтанд хамруулж, бvх заавар, гарын авлагатай танилцуулсны дараа тэднийгээ аттестатчилалд оруулдаг. Үvний дараагаар хоёр талаас тусгай хэсэг томилогдон захиалагчийн эрэлт хэрэгцээнд тааруулан өгөдлийн сангийн бvтцийг зангидаж, тvvнд хуучин хадгалагдаж ирсэн захиалагчийн мэдээллийг хөрвvvлдэг. Бvтээгдэхvvнийг дуусан дуустал захиалагч хамт байж, дуртай vедээ буюу таалагдахгvй зvйл дээрээ шууд өөрчлөлт оруулах саналыг тавьдаг. Тvvнээс нь гажих ямар ч арга байхгvй, тэр бvх өөрчлөлтийг нь оруулдаг. Захиалагчийн шаардлага, эрэлт хэрэгцээг бvрэн хангах нь чухал. Нөгөөтэйгvvр захиалагч нь нөлөө бvхий том пvvс бол компьютерийн пvvсийн төсөл дээр ажиллаж байгаа чадварлаг хvмvvсийг мөнгөөр зодоод компанидаа авчихдаг сөрөг тал бий.

Таныг уншигчид маань “Цахим өртөө” сvлжээг vvсгэн байгуулж, ажилладаг гэдгийг мэднэ. Сvлжээгээр төрөл бvрийн мэдээллийг (зарим нь харьцангуй их хэмжээтэй) гишvvддээ хvргэж (би өөрөө тус сvлжээний гишvvн л дээ), сvлжээгээр өрнөсөн бvхий л асуудлаар санал бодлоо илэрхийлж, маш идэвхтэй байдаг. Ажлынхаа хажуугаар энэ бvгдийг яаж амжуулдаг вэ?

Энэ сvлжээг Англид амьдарч байгаа Д.Цэрэнбат (миний Интернэтийн найз) анх санаачлан хийж, би дэмжсэн юм. Бодлогын чанартай зvйлийг бид хамтран шийддэг бөгөөд ярилцлага, хэлэлцvvлэг, эрэгцvvллийн ерөнхий чиглэлийг барих ажил надад оногддог болохоор идэвхтэй оролцохоос өөр зам байдаггvй. Ер нь завгvй гээд бодчих юм бол юуг ч хийж чадахгvй шvv дээ. Ийм болохоор энд тэнд ямар нэгэн юм хийж явахад төрсөн санааг хурааж байгаад нэг завандаа бичдэг. Америкууд цагийг их бvтээлчээр ашиглаж, богино хугацаанд их ажил амжуулдаг улс. “Алтны дэргэдэх гууль шарлана” гэгчээр тэднээс л сурч байна. Мэдээж ажлын бус цагаар ихэнхийг нь амжуулдаг. Тэгээд ч “Цахим Улаач” сэтгvvлд ирсэн материалыг засварлан найруулах, Вэб хуудас бэлтгэх гээд муугvй ачаалалтай байдаг. Үvнийгээ би алхам тутамдаа суралцаж байна гэж боддог, нэг ч их тvvртээд байдаггvй л дээ.

Ажлын талаархи ярианаас бага ч атугай хөндийрье. Ингэхэд та чөлөөт цагаа хэрхэн өнгөрөөдөг вэ? Энэ их ажлынхаа алжаалыг яаж тайлдаг вэ?

Чөлөөт цагаараа хvvхдvvдтэйгээ тоглож, тун ч завгvй өнгөрөөдөг. Гэр бvлээрээ хотоос алс зайдуу зугаалах замаар алжаалаа тайлах дуртай. Калифорн муж байгалийн олон vзэсгэлэнт газар, vндэсний цэнгэлдэх хvрээлэн, цэнгээнт тоглоомын газруудтай бөгөөд 4 цаг давхиад Рено, 10 гаруй цаг давхиад Лас Вегас, Леголанд, Дисней Ланд, Универсаль Студио, Холливvvд орно. Олон цаг машинаар явахад америкийн асар уудам нутгийг өөрийн эрхгvй мэдэрдэг. Манайхаас холгvй 1 цаг яваад Наапагийн хөндий гэх Калифорнийн дарс vйлдвэрлэдэг нутагт очиж дарс ууж, усан vзэм идэж зугаалах нь дээд зэргийн амралт болдог. Наапа дарс vйлдвэрлэлтээр дэлхийд эхний гуравт ордог, Франц, Итали, Калифорнийн дарс гэж ярьдаг шvv дээ. Иймээс калифорнийнхон дарсаараа ихэд бахархаж, vvнийгээ “Wine Heritage” хэмээн ихэд сурталчилдаг. Албан байгууллага, пvvс компаниуд vе vе “дарс амсах” хэмээх баярыг зохиож, нилээд халцгаана. Энэ нь тун хөгжилтэй болдог.

Хувь хvний хувьд ямар чанарыг эрхэмлэн vздэг вэ?

өөрийн бодолтой ноён нуруу, өрөөлийг хайрлах нинжин сэтгэл, хvний vгийг гvйцэд сонсох тэвчээр, хэлэх vгээ олны өмнө цэнэх ярианы соёл, бэрхшээлийг туулах сэтгэлийн тамир, бусдад өгөх сэтгэлийн дэм, бурангуй ёстой эвлэршгvй шударга зан. Энэ бvгдийг би эрхэмлэн дээдэлдэг.

Манай сэтгvvлийн уламжлалт асуулт. Уншигчдад хандаж хэлэх таны vг

Уншигч тvмний ухаан нь тунгалаг, урам зориг нь хурц, vйлс бvтээл нь өөдрөг, vр хvvхэд нь өнөр, алд бие нь өвчин зовлонгvй, ашид мөнхийн аз жаргалтай явахыг билэгдэн ерөөлийн дээдийг өргөн баръя. Монголчууд маань бие биенээ дээдлэн хvндэлж, билэг ухаанаа сорин уралдуулж, даяар Монгол орноо мандан хөгжvvлж, даян дэлхийд цуурайтуулж явах болтугай.

Манай сэтгvvлийн хvндэт зочноор уригдан ярилцлага өгсөн Танд их баярлалаа. Улс орныхоо ирээдvйн төлөө, ард олныхоо төлөө, шинэ мэдлэг, шинэ технологийн төлөөх Таны эрдмийн харгуй дардан байг. Танд нийт уншигчдынхаа өмнөөс сайн сайхан бvхнийг хvсье.

Monday, December 10, 2007

Монголын Майкл Жордан


“Harlem Globetrotters” баг анх 1926 онд Нью Йорк хотноо Savoy Big Five нэртэй байгуулагдсан. Тэр цагаас хойш Сагсан бөмбөгийн уран гоё тоглолт, өвөрмөц нарийн техник арга барилыг харуулсан шоу тоглолтуудыг Америк оронд төдийгvй дэлхийг тойрон хийж vзэгчид, хvvхэд залуучуудыг бишрvvлэн сагсан бөмбөгийн спортын гайхамшигийг таниулан сурталчилсаар иржээ. Саяхан 20,000 дахь тоглолтоо хийгээд байгаа энэ алдар хvндтэй багийн олон vеийн тvvхэнд Америкийн vндэсний Сагсан бөмбөгийн холбооны (NBA) шигшээ багуудын сор болсон домогт тоглогчид тоглож байсан төдийгvй мөн энэ багаас анх төрөн гарч алдар нэрээ дуурсгасан өдий төдий мэргэжлийн сагсан бөмбөгчид бий. Энэхvv домогт багийн эгнээнд Ази тивээс анх удаа манай Шаравжамц тэнцэн ороод Америк орон даяар Монголынхоо нэрийг дуурсгаж явна. 2002 онд “Harlem Globetrotters” баг Америкийн 200 хотуудаар “North American Tour” аялан тоглолт хийж яваа юм байна. Энэ дагуу 1 сарын 25, 26-ны өдрvvдэд Оакланд, Сан Францисцо, Сан Хозе хотноо 3 тоглолт болж өнгөрлөө. Энэхvv тоглолтыг vзэж Шараваагаа хөгжөөн дэмжихээр ирсэн Бэй Аэриа хавийн 50 орчим Монголчууд сагсан бөмбөгийн эх нутаг дээр нь сагсан бөмбөгийн гайхамшигт шоу тоглолт vзэхийн зэрэгцээ Шараваатай уулзан ярилцаж хамтдаа зургаа татуулан нэгэн дурсгалт vдшийг баяр хөөр дvvрэн өнгөрvvллээ. Энэ vеэр бидний хэсэг нөхдөд Америк дахинаа Монголын “Shark” хэмээн танигдаж яваа Цэрэнжанхарын Шаравжамцтай Оакланд хотноо уулзан тухалж, чөлөөтэй хөөрөлдөн суух сайхан завшаан олдсон юм. Ингээд сэтгvvлийн уншигчиддаа зориулан (Америк) Шараваатай хийсэн ярилцлагаа товчлон сийрvvлж нийтэллээ.

За тэгээд Америкийг тойрон тоглож яваа гэсэн, очсон газруудын сонин сайхан их л биз дээ, эндхийн агаар ус хэр зохиж байна даа?
Энэ багт ирээд 6 сар болж байна. Он гараад 2002 оны тур тоглолт 1 сараас эхлээд одоо бараг гучаад хотоор тоглоод явж байна. Танай эндхийн цаг агаар их сайхан юмаа. Санасныг бодоход Монголчууд олноороо байдаг юм шиг байна. өнөөдрийн тоглолтыг хvрэлцэн ирж vзсэн Монголчууддаа баярлалаа. vзэгчдийн суудалд намирч байгаа Монголынхоо тугийг олж хараад vнэхээр сайхан санагдаж байсан.

Хэдийнээс эхлэн ямар гэрээгээр энэ багт тоглож эхлэв, ямар шалгуур vндэслэн сонгож авдаг юм бэ?
Эхний удаа 1 жилийн гэрээ хийсэн. Шакил О’Нилийн багш байсан хvн Хятадад болсон Зvvн өмнөд Азийн орнуудын тэмцээн дээр намайг тоглолж байхыг хараад анх сонирхож эхэлсэн юм шиг байсан. Тэр хvн Америкийн Сагсан Бөмбөгийн Академийн ерөнхийлөгчтэй хамт Монголд явж байхдаа миний тоглолтыг дахин хараад энэ багт авах саналаа тавьсан юм. Тэр өдөр бид Япон явахын өмнө сорилтын тоглолт хийж байгаад таарсан, тэгэхэд би яасан ч сайн тоглосон юм бараг шидсэн болгон л ороод байсан. (инээв)

Тэр хvн Америкийн мэргэжлийн сагсан бөмбөгийн лигт бас нэг Монгол гаралтай залууг Хятадын шигшээ багаас урьж аваачсан гэж дуулдсан, Хятадын шигшээгийн хамгийн сайн тоглогч Мөнхбаатар билvv дээ. Тэр Мөнхбаатар гээд өвөр Монгол залуу Лос Анжелес Лейкерз-ийн нөөц багт бэлтгэл хийж байгаад саяхан буцсан гэсэн. Хятадууд хамгийн шилдэг хvнээ бас өгч явуулахгvй байгаа юм. Хятадын шигшээгийн шилдэг тоглогч бол vоан Минг гээд 2.25 см өндөр тоглогч байдаг.

“Сан Франциско Xроникл” сонины 1 сарын 23-ны дугаарт Монголын Майкл Жордан гэсэн дэлгэрэнгvй материал зурагтайгаа гарсан байна. Энэ сонин бол Сан Франциско хотын хэмжээнд өдөр тутам тогтмол гардаг хоёрхон сонины нэг тул маш олон хvн уншиж мэдээлэл авдаг. Ер нь энд тэнд явж байхад ярилцлага сурвалжлага их авав уу?
Бараг очсон газар болгонд л манай багийн талаар том жижиг мэдээ гардаг байх тэр дотор миний тухай бас бичсэн л байдаг гэсэн шvv. Сая Денверт явж байхад тэндхийн сонин дээр мэдээ гарсан гээд Монголчууд ярьж байсан. Америкт ирээд өгсөн хамгийн том ярилцлага бол Спорт Иллюстрайтед сэтгvvлд өгсөн ярилцлага маань юм уу даа. Тэнд зураг хөрөгтэй дэлгэрэнгvй гаргасан байна лээ.

За баяр хvргэе! Америкт төдийгvй дэлхийд томдоо орох сэтгvvл дээр бичигдэнэ гэдэг сайхан хэрэг. өөрийнхөө тухай гарсан материалуудыг уншиж, цуглуулж байна уу?
Боломжоороо авч хадгалдаг. Энэ ажлыг эхнэр маань илvv хийдэг. Би өөрөө тэр болгоныг vзэж харах зав муутай л явна.

Зав гэснээс мэргэжлийн энэ том багийн өдрийн дэглэм, бэлтгэлийн ачаалал зэрэг нь ямар байдаг вэ?
Тоглолтонд гараагvй vедээ өдөрт гурван удаа бэлтгэл хийнэ. Хурд хvчний ерөнхий дасгалуудаас гадна чөлөөт тоглолт, багийн бэлтгэл энэ тэр нь ерөнхийдөө адилхан. Xарин манай баг шоу тоглолт голлон явуулдаг учраас хувийн бэлтгэл, техник арга барилын тал дээр нилээд өвөрмөц ажилладаг. Зуны 21 хоногийн цугларалтын vед өглөө 6 цагт босоод хөнгөн бэлтгэл хийгээд 7 цагт заал руу орж ирээд бvтэн өдөр тэндээ өнждөг гэж хэлж болно. өдөр тvр гарч хоолондоо орж ирээд буцаад бэлтгэл vргэлжилнэ. Орой бэлтгэл тараад хоолоо идээд шууд унтах ёстой. Тэр vедээ гадагшаа дотогшоо харилцах ямарч утас холбоо байхгvй зөвхөн бэлтгэл явагддаг. Бэлтгэлийн ачааллын хувьд бол хvчний бэлтгэл нилээн сайн өгөгддөг.

Энэ багийн хангамж, нөхцөл нь ямар байна. Байр сууц нь тусдаа байдаг юм уу?
Тэмцээний бусад vед гадуур амьдрах байрны асуудлаа өөрөө зохицуулдаг. Байр хөлслөх болон бусад зардалд цаанаасаа мөнгө өгдөг. Авч байгаа мөнгө төгрөгөндөө тааруулаад ямарч байдлаар амьдарч болно. Миний хувьд Феникс хотын төвөөс холгvй өрөө сууц хөлслөөд амьдарч байгаа. өнгөрсөн зун ирээд зуны цугларалтанд гэрээсээ ирж очоод байсан. Тав тухтай амар юм билээ. Бэлтгэлийн vед багийн эмч дасгалжуулагч бvгд хамт байдаг. Хангамжийн тал дээр миний Чех энэ тэнд тоглож явсан vеийг бодвол хамаагvй илvv л дээ.

Танай танилцуулган дээр дасгалжуулагч нь гээд нилээд настай хvний зураг байсан тэр хvний тухай тодруулж ярьж өгнө vv.
Тэр хvн бол Чарльз Харриссон гээд манай дасгалжуулагч. 41 жил энэ багтай явж байгаа. Одоо 69 настай маш туршлагатай тайван дөлгөөн, vг яриа цөөнтэй, олон зvйл яриад байдаггvй, намайг сайн ойлгож дэмждэг хvн. Хааяа -За чи одоо тэр тал дээрээ ингээд ажилла гэх зэргээр зөвлөдөг. Багийнхан тэр хvний vгнээс барагтай бол гарахгvй.

Танай баг ерөнхий шоу тоглолтноос өөр ямар нэгэн тэмцээн уралдаанд оролцдог уу?
Жил жилийнхээ графикаас шалтгаалдаг юм шиг байсан. Энэ жилийн хувьд 4 сарын дунд хvртэл шоу тур тоглолтууд хийнэ. Гэхдээ бид тур тоглолтонд гарахынхаа өмнө NCA (Америкийн Оюутны Сагсан Бөмбөгийн Холбоо)-ийн шилдэг багуудтай хамтарсан бэлтгэл, уулзалт тоглолт хийж байсан.

НБА (Америкийн мэргэжлийн сагсан бөмбөгийн холбоо)-ны нэрд гарсан тоглогч нарaaс хэн нэгэнтэй нь нvvр тулж талбайд гарч vзсэн vv?
Сая бид Фениксд “Phoenix Suns”-ийн vндсэн багтай 2 сар бэлтгэл хийж тоглож байсан.

өө тийм vv хэн хэнтэй талбайд хамт тоглож vзэв дээ
Шон Кемп, Хаким Оладжевон, Сэм Кассел, Роберт Дори, Эвери Жонсон гээд томчуул байсан. Бид дотроо янз бvрээр хуваагдаад холимог багаар тоглож бэлтгэл хийдэг байлаа. Зун цугларалтын бэлтгэл дээр Шон Кемп намайг багтаа авах их дуртай. Хуваагдах болохоор Come in Shark гээд л дууддаг байв.

Ази тивд шигшээ багийн хэмжээнд тоглож байсан бас Чехийн дээд лигийн багт тоглож байсан хvний хувьд энд ирээд тэр томчуулын дунд орж vзээд харьцуулсан ямар сэтгэгдэл төрж байв. Ер нь Америкийн сагсан бөмбөг Азийнхаас хэр хол тасархай яваа юм бэ?
Америкийн аль ч багийн ихэнхи тоглогчид харууд тэдний хурд хvч, бөмбөг эзэмших техник арга барил vнэхээр ондоо л доо. Ялангуяа хурд маш өндөр, нэг мэдэхэд л хажуугаар салхи татуулаад гарна. Тэгэхдээ энэ бvхэн зөвхөн байгалиас заяасан бие махбодийн хvчээр ийм байна гэж vзэж болохгvй, гол нь байнгын бэлтгэл, мэргэжлийн спортын сахилга бат шаардлага маш өндөр бvгд мөнгөөр хэмжигдэнэ, 1 минут хоцорвол $50.00 торгуулах жишээтэй, дээр нь сайн хангамж нөхцөл хэзээд ч vзэгчидээр дvvрэн байх заал талбай гээд зөндөө юм байна.

өнөөдөр тоглолтын дараа Оакландын телевизийн сурвалжлагчид шууд ярилцлага өгч байхыг чинь сая телевизээр vзлээ. Англиар их сайн ярьж байна. Монголд байхдаа Англи хэл хаана заалгаж байв, энд ирээд сургуульд явсан уу, өөрийн чинь хувьд хэлний бэрхшээл гэж одоо байхгvй юм байна даа.

Би Отгонтэнгэр дээд сургуульд сурч байгаад ирсэн. Анх ирээд харуудын ярихыг сайн ойлогдоггvй байсан одоо ч бас зарим яриаг нь ойлгоход их төвөгтэй байдаг. Манайхан надаас бусад нь бvгдээрээ харууд тул хааяа тэдний аялга оруулж ярихаас өөр аргагvй болдог тал бий. Сургуульд энэ тэрийн тухайд тодорхой шийдсэн зvйлгvй гэхдээ эндээ байж байгаад цаашид боломж гарвал улс төрийн чиглэлээр суралцах бодол байна.

Сонин дээрх гарсан танилцуулганд чамайг Англи Орос хэлээр fluently ярьдаг бас нэг Оростой төстэй хэлээр ярьдаг гээд бичсэн байна. Бодвол Чех хэл гэсэн болов уу?
Би Словакийн Братислав хотын дээд лигийн багт жил орчим тоглосон л доо. Чех, Словак хоёр хоорондоо арай ялгаатай ярьдаг. Би бага зэрэг гадарладаг байсан одоо бараг мартаж байна.

Мөрөн дээрээ Монголынхоо далбаа шивсэн зураг чинь сонинд гарсан байсан. Монголдоо байхдаа хааяа тоглолтонд орохдоо гадаад стилээ янз бvрээр өөрчлөөд ордог л байлаа. Нэг удаа Солонгост болсон тэмцээн дээр vсээ урт ургуулчихаад салаалж өнгө өнгөөр будуулчихсан бас болоогvй нэг чихэндээ ээмэгтэй нилээн содон байдалтай талбайд гарч байлаа. Зvгээр л сонирхож тэр шvv дээ. Далбааны хувьд гэвэл талбайд бөөн харуудын дунд ганц Ази яваад л байдаг, Америкийн Ази эсвэл Хятад Солонгос хэн нь ч юм танигдахгvй байх гэж бодоод толгойныхоо боолтон дээрээ далбаагаа зуруулах гэтэл элдэв чимэглэл байж болохгvй гэхээр нь мөрөн дээрээ зуруулаад шивчихсэн юм. (Бид харья гэж байж vзлээ, сvртэй харагдаж байв) Бас ийм нэг сурталчилгаа байж болно биз дээ. (инээлдэв)

Сурталчилгаа гэснээс өнөөдөр Оакланд Коллейзиумд болсон танай шоу тоглолтыг 17.000 хvн vзсэн гэсэн, 1 сараас эхлэн 30 орчим хотуудаар яваад байна гэдэг чинь нэг тоглолтыг дундажаар 10.000 хvн vзнэ гэж бодвол жилдээ дор хаяж 2 сая Aмерикчуудад Монголын тоглогч нэрээрээ улсаа шууд сурталчилна гэсэн vг биз дээ. Энэ бол тэр бvр олдоод байдаггvй том боломж байна.
Тоглолт болгоны дараа vзэгчид манайхныг хvрээлээд авдаг. Гарын vсгээ зурах гээд нэг том ажил байна. Ялангуяа хvvхэд залуучууд бөмбөг, танилцуулга зурагт хуудас зэргийг бариад шаваад зогсчихдог, ихэнхи дээр нь зурж өгөөд л гарахаас өөр аргагvй болдог. Сонин хэвлэлийнхэн хvртэл хамт зургаа авхуулах гээд хvрээд ирнэ. Миний гарын vсэг зураг одоо овоо хэдэн Америк айлд очсон байхаа.(инээв)

жич:(Сан Францискогийн Cow Palace-д бидний vзсэн тоглолтын дараа эдний багийнхан vзэгчидээр хvрээлvvлэн гарын vсгээ зурж зогссоор бараг хагас цаг шахуу болж байсан)

Америкийн мэргэжлийн багт тоглох гэдэг маш хатуу даваа байдаг биз. Танай багаас дээшээ оюутны болон дээд лигийн аль нэгэн багт шилжин тоглох боломж бий юу?
өөрт чинь цаашид энд тоглоно гэсэн ямар төлөвлөгөө байгаа вэ?
Тvvхэндээ бол энэ багаас олон одууд төрж гарч байсан гэдэг, жишээ нь домогт Уйлт Чемберлен байна. Мэргэжлийн багт тоглож байгаад орж ирсэн тоглогчдын хувьд бол хувийн авьяас техникээ нийтэд шоу тоглолт маягаар vзvvлэх, vндсэн бэлтгэл формоо хадгалах зэрэг зорилготой тоглож байна. Гэхдээ бvгд л энд тэндээс уригдан тоглож байгаа хvмvvс. Тэгээд мэдээж шоу гэдэг чинь бизнес л дээ. Мэргэжлийн багууд бол лигийн аваргын дараагаар Free Agent-уудаараа дамжуулан шалгаруулалт зарладаг, энэ vеэр л гол сонголтууд явагддаг юм шиг байсан. Миний хувьд 1995 оны vед ийшээ ирэх нэг боломж гарч байсан тэгээд бvтээгvй юм. Жилийн дараа энд гэрээгээ сунгах эсэхийг одоо хэлэх боломжгvй. Буцах болбол очоод Америкт жил тоглосон тайлангаа эхлээд тавина гэж бодож яваа.

өөрөө Америкт ирээд тоглоод явж байна, эхнэрээ бас авчирсан гэсэн, цаашдаа байнга оршин суух эрхийг нь аваад ирж очоод байх санаа байна уу?
Яахав багийнхаа хуульч энэ тэрээр дамжуулаад хөөцөлдвөл болохгvй ч юу байхав. Эхний ээлжинд ахыгаа бас дотнын хоёр найзыгаа энд авчрах санаа байна. Тэгээд цаашаа юу хийж болохыг цаг хугацаа харуулна биз дээ.

Ийнхvv бид сагсан бөмбөг төдийгvй эх нутгийн сонин сайхан, Америк орны аж амьдрал гээд энэ тэрийг хөөрөлдөн суусаар нэг мэдэхэд шөнийн 2 цаг болсон байлаа. Маргааш өдөр нь Шараваа маань Сан Франциско, Сан Хозе хотноо дараалсан 2 тоглолттой тул ярилцлагаа өндөрлөж дараах асуултыг тавьсан юм.

За сайхан ярилцлага өгсөн танд их баярлалаа! Манай сэтгvvлийн уншигчид болон Америкт ажиллаж амьдарч байгаа Монголчууддаа зориулан юу хэлэх вэ?
За Калифорнийн Бэй Аэриа хавийн Монголчууд маань намайг сайхан хvлээж авч хөгжөөн дэмжиж их урам дэм өглөө. Америкт байгаа та бvхэн өөрсдийн сэтгvvл гаргаж байгаа явдал их сайхан санагдаж байна. Би ч гэсэн өнөөдрөөс эхлэн “Замдаан” сэтгvvлийн бас нэг уншигч нь боллоо. Алс газар амьдран ажиллаж яваа нийт Монголчууддаа хандаж хэлэхэд бид бvгдээрээ эх орон ард тvмэндээ энэ цагт хэрэгтэй тустай сайн сайхан болгоныг олж нээж дэлгэрvvлэхийн төлөө явцгаая!

За тэр ёрөөл бат орших болтугай! Манай сэтгvvлийн анхны зочин болж урамтай сайхан ярилцлага өгсөн явдалд бид их баярлан билэгшээж байна. Танд спортын өндөр амжилт, амьдралын сайн сайхныг хvсье!

Ярилцлагыг тэмдэглэсэн. Д.Цэрэндорж, Ш.Баатар, Ц.Отгонбаатар, Л.Хашбат, Ц.Энхбаатар, Л.Цогтбаяр


2002 оны 1 сарын 25. Оакланд, Калифорни.

Harlem Globetrotters

400 E. Van Buren St., Ste. 300

Phoenix, AZ 85004-2257

Phone: 602-258-0000

Fax: 602-258-5925

Thursday, November 29, 2007

Бэй Аэриад “Алтан Хараацай” хvvхэлдэйн театр байгуулагдлаа



Монголын урлагийн алтан үеийн бие төлөөлөгч, МУГЖ Л.Чимэддорж гуай Бэй Аэриад сурч, амьдарч буй хүү дээрээ хоёр дахь удаагаа ирэхдээ “Алтан Хараацай” хүүхэлдэйн театрыг Америкийн баруун эрэгт байгуулах алтан боломжийг бидэнд олголоо. Сайн хүний хураасан буянаас хуваалцсaн энэхүү баярт үйл явдлыг та бүхэнд дэлгэрүүлэн хүргэхийг зорив.

50-иад жилийн турш хүүхэлдэйн театрын урлагийг Монгол оронд хөгжүүлж ирсэн тоотой цөөхөн хүний нэг нь Л.Чимэддорж гуай гэдгийг захын хүн мэдэх юм. Хийж бүтээснийг нь Монголын төрөөс үнэлж, “гавъяат олшироогүй байхад” гавъяат болгосон юм. Бага наснаасаа Чимэддорж гуай тоглосон хүүхэлдэйн жүжгийг амтархан үздэг нэгэн байв. Харин Чимэддорж гуайтaй танилцах завшаан олдсон нь арав гаруй жилийн өмнөх хэрэг. Монголчуудын хөлийн мөр хааяа нэг гардаг байсан Япон орны Ямаха компанид Чимэддорж гуайн бага охин 90-ээд оны дундуур ажилд орж, ажил хэргийн замаар арлын оронд үе үе ирдэг болсонтой холбоотой юм. Ямаха компани бидний амьдарч байсан Хамамацу хотод байдаг учир биднээс өөр монголчууд тэр хотод байгаагүйг хэлэх үү Чимэддорж гуайн охин манай хүндэт зочин болж билээ. Чимэддорж гуайн отгон хүү Оргилсайхан Сан Франциско хотноо суралцахаар ирсэн цагаасаа манай том хүүгийн морин хуурын багш болж, Бэй Аэриад миний зохиосон бa оролцсон арга хэмжээнүүдэд “Түмэн Эх” чуулгын эвэр бүрээчин, хөөмийчин Л.Өлзийсайханы хамт оролцсоор ирсэн юм. Оргилсайханы багш, миний дотнын найз, Ардын жүжигчин Ч.Батчулуун нь Чимэддорж гуайтай байрны хөрш найз гэнэ. Ингээд Монголд очих болгондоо Чимэддoрж гуайнхаар ордог болов. Тэгээд ч дотно танилцсан болохоор Чимэддорж ах гэж дууддаг билээ. Чимэддорж ахыг 2004 онд Америкт ирэхэд нь Бэй Аэриагийн хүүхдүүддээ тоглолт хийж өгөхийг хүссэн юм. Өвгөн ах маань “Алтан Унага” театрaa Америкт авчирч тоглолт хийлгэхээр бодож явсан боловч, санхүүгийн бa бусад бэрхшээлээс болоод амархан бүтсэнгүй.

Энэ жил хүүгийнхээ урилгаар Сан Франциско-д ирсэн Чимэддорж ах, түүний гэргий Удвал эгчтэй уулзахад сэтгэлийн гуниг ихтэй, уймруухан байв. Арга байж дээ, жил дараалаад том ач, ууган хүүгээ алдсан улс чинь сэтгэл санааны хувьд ямар олигтой байх билээ. "-Чамтай ярьж байснаараа хүүхдүүдээ баярлуулна aa, ямарч байсан" гээд нүднийхээ нулмисыг арчиж суусан нь гуравхан сарын өмнөхөн. Энэ гурван сарын дотор Чимэддорж ах толгой өндийх сөхөөгүй хөдөлмөрлөж, хүүхэлдэйн дөрвөн жүжиг бичиж, түүний гуравт нь зориулан утсан хүүхэлдэйнүүд урлан бүтээв. Завсарт нь долоо хоногийн хагас сайн өдөр бүр бяцxан шавь нартаа жүжгийн дүрийн үгийг нь цээжлүүлэх, хэллэгийг нь засах, жүжиглэлт заах, хүүхэлдэйг хэрхэн хөдөлгөх аргыг заах гээд даана ч завгүй байлаа даа. Чимэддорж ахын энэхүү их хөдөлмөрийг олон сайхан сэтгэлтэй хүмүүс дэмжин өгөөмөр гараа тэнийлгэн хэтэвчээ тэмтэрсэн юм. Замдаан сэтгүүлийн Цэрэндорж хамгийн түрүүнд дэмжиж, зар сурталчилгааг нь хийж олон нийтэд хүргэх болов. Цэрэндоржийн зарын дагуу Өсвөр Үе хүүхдийн байгууллагын тэргүүн Ц.Энхтуяа ажил хэрэгчээр оролцохоор ирэв. Угийн гавшгай дайчин Энхтуяа хүүхдүүдийг бүртгэж, сургууль хийхэд туслах ажлаас гараагаа эхэлсэн ба сүүлдээ хөтлөгч, хүүхэлдэйн жүжигчин болтлоо олон ажлыг амжуулж, өвгөн ахын арга барилыг эзэмшиж авлаа. Энхтуяа өөрийн найз рaдиoгийн нэвтрүүлэгч Оюунтуяаг хөл хүндтэй гэлтгүй энэхүү ажилдаа татаж оруулав. Энхтуяагийн оролцоогүйгээр хүүхэлдэйн жүжгүүдийг амжилттай сайхан болгоно гэж төсөөлөхийн аргагүй юм. Энэхүү ажил сэтгэлээ шингээж ажилласан Энхтуяа цаашид ч уг хүүхэлдэйн театрыг авч явах гол хүн нь байх болно. Хүүхэлдэйн театрын тухай зарыг хараад хамгийн эхэнд Номуун охиноо дагуулж ирсэн хүн бол хөөмийчин Өлзийсайхан билээ. “Боржигоны тал” хамтлагийн ахлагч Төмөрчөдөр хүү Чингүүнийхээ хамт оролцлоо. Урлагийнхны тогоонд удаан чанагдсан энэ хоёр маань уг арга хэмжээг дуусан дуустал маш сайн оролцсон доо. Энэ хоёр хүн бол шинээр байгуулагдсан хүүхэлдэйн театрын цаашдын тулах багана нь байх шаардлагатай байна. Төмөрчөдөр хөгжим тоглож, Эс-Олдох дуулж, Өлзийсайхан Баяраа хоёр хөшиг болоод бут сөөгийг хөдөлгөж өгсөн нь хүүхэлдэйн жүжгийн улам амьд сайхан болгов. Хүүхэд урлагийг мэдрэхэд чухал мэдрэмжийг тэд бүрдүүлж чадлaа.

Хүүхэлдэйн театрын тоглолт хийхэд учирсан ялимгүй нэгэн бэрхшээл бол анх Оакландын Христийн Монгол Сүмийн байрыг ашиглахыг ярьж тохирсон боловч яг тоглох мөч ойртсон байхад гэнэт “-Xурим хийх тул тоглолт хийлгэж чадахаа болилоо” гэсэн хариу авсан явдал юм. Сүмд явж буй монголчуудын маань гаргасан шийдвэр биш байсан ч хэлсэн амнаасаа буцна гэдэг бол тийм ч сайхан зүйл биш болохоор энэ тухай сүмийн удирдлагат манайхан бас сануулах хэрэгтэй. "Эрийг жаахан гэж бүү бас өсдөг юм, монголчуудыг Америкт чадалгүй гэж бүү бас сэхдэг юм" гэж сэтгэлдээ хэлж суусан юм шүү. Tус сүм саруулхан тул олон хүн ирэхэд тохиромжтой гэж дотроо бодож, битүүхэндээ баярлаж байсан маань талаар болж, Ажаа гэгээний хийдэд тайз засах давхар ажилтай боллоо. Тайз хийхэд нэлээд хэдэн төгрөг оров. Өөр байр хайхад нэгт цаг хугацаа шахсан, хоёрт санхүүгийн бэрхшээл нүүрлэсэн тул "лам олдохгүй бол буцахдаа чамайг зална" гэдгийн үлгэрээр Ажаа гэгээний цомцойхон төвдөө тоглолтоо даруухан шиг хийх боллоо. Сайхан зайчилбал сумын төвийн улаан булангаас багагүй тус төвд 150 орчим хүн багтдаг юм. Сүмийн Отгоогоос зээлж авсан тайзны гэрэл их хэрэг болсныг энд бас хэлэх хэрэгтэй. Шүтдэг бурхан шашин өөрч, өсөж төрсөн нутаг, үндэс угсаа нэг болохоор бид хүний газар бие биеийн дутууг нөхөж явахыг эрмэлздэг юм. Хамгийн сайшаалтай нь хүүхэлдэйн жүжигт хүүхдүүдээ оролцуулсан эцэг эхчүүдийн дэмжлэг их байлаа. Хандив цуглуулах зар олон нийтийн сүлжээгээр тавьсан боловч дэмжихээр ирсэн нь тийм ч олон байсангүй ээ. Буян номын хурал гэхээр багтаж яддаг байсан сүсэгтэн олон маань хаачихсан юм бүү мэд. Монголчууд маань өөр ертөнцөнд ирсэн болохоор өмссөн зүүснээ биш, дотоод сэтгэлээ жаахан ч гэсэн өөрчилмөөр болсон байна шүү.

Харин талийгаач Ичинхорлоогийн дурсгалыг мөнхжүүлэхээр байгуулсан Ико сангийн Баярсайхан, Уранчимэг, Ганхуяг нар бидний хүсэлтийг уриалгахан хүлээн авч хүрэлцэн ирсэн юм. Ико сангийн хувьд Бэй Аэриа дахь хүүхдүүдээ баярлуулсан хамгийн анхны арга хэмжээ болсон байж магадгүй. Ико сангаас жүжигт тоглосон хүүхдүүдэд мөнгөн урамшил үзүүлснээс гадна хүүхэлдэйн жүжгийг үзэхээр ирсэн 60 гаруй хүүхдэд чихэр тарааж давхар баярлуулав. Охиныхоо хийж бүтээгээгүйг бүтээх чин эрмэлзлэлээр байгуулсан Ико санг та бүхэн бас дэмжээрэй. Хүүхэлдэйн жүжгийн бэлтгэл ажлын үеэр Бэй Аэриагийн Монголчуудын Холбооны тэргүүн Лувсанжамбаа, идэвхтэн гишүүд Наранчимэг, Цэрэндорж, Хишигбаяр, Алтантуяа, Болдбаатар, Төмөрсүх, Ганбаатар, Төрбурам нар цаг нараа гаргаж маш их тус боллоо. Олны тусгүйгээр олигтой ажил яаж бүтэх билээ.

Монгол улс тунхагласны 83 жилийн ойн баяраар 2007 оны 11 сарын 25-ны нарлаг сайхан өдөр Оакланд хот дахь Ажаа гэгээний төвд Бэй Аэриагийн хүүхэд багачууддаа хүүхэлдэйн жүжиг тоглож өгсөн найруулагч, МУГЖ Л.Чимэддорж, авъяаслаг хүүхдүүд Ө.Номуун, Б.Тэмүүлэн, З.Банзрагч, С.Тодгэрэл, М.Өнөболд, Т.Чингүүн, Б.Наска, хөтлөгч Ц.Энхтуяа, Д.Оюунтуяа, хөжимчин Ц.Төмөрчөдөр, дуучин Эс-Олдох, тайзны туслагч Л.Өлзийсайхан, Баяраа нартаа үзэгчид болон үзэхээр завдаж байсан бүх хүүхдүүдийнхээ өмнөөс баярлаж талархснаа илэрхийлье. Дараа дараагийн арга хэмжээнүүд улам олон хүний сэтгэлийн эрч хүчээр улам сайхан болох болтугай.

2007 оны 11 сарын 29