401к хєтєлбєр бидэнд ашигтай юу?

Америкийн нийгэм жинхэнэ хєрєнгєтнийх учраас хvн бvр ирээдvйдээ хэрхэн амьдрах, насны эцэст хєдєлмєрийн чадваргvй эсвэл ахан дvv, тєрєл тєрєгсєдгvй болохоороо хэрхэн яаж амь зуух талаар насанд хvрч, боловсорч амьдралын захтай залган ажил тєрєлтэй болонгуутаа урдчилан тєлєвлєгєєтэйгєєр бодож эхэлнэ. Насан залуу, цус нь шингэн vедээ аль болох эртнээсээ єєртєє зориулан хэдэн тєгрєг цааш нь далд хийж, боломжоороо мєнгє хадгалж эхэлдэг байна. Yvнийг vvрээ засах буюу “nest egg” гэж англиар нэрлэнэ. Эл vйл ажиллагааг тэдний ажиллаж байгаа албан газар, пvvс компаниас дэмжиж, тусгай хєтєлбєрт хамааруулан, хадгалсан мєнгийг нь хєрєнгийн бирж дээр хєдєлгєж улам аривжуулж, дээр нь компанийнхаа ашигаасаа хєхvvлэн шагнадаг. Улсаас хуулийн дагуу баталгаажуулсан ийм хєтєлбєрvvдийн нэг болох 401к-г та бvхэнд танилцуулж байна.

Нийгмийн даатгалын тэтгэврийг хєнгєвчлєх зорилгоор тєрийн оролцоотойгоор хувь хvмvvст хуримтлалыг бий болгох 401к хєтєлбєрт орсон бол сар бvр цалингаасаа тодорхой хувийг 401к хєтєлбєрийнхєє тусгайн дансанд шилжvvлнэ. Шилжvvлэх мєнгє нь жил болгон нарийн тогтоосон дээд хязгаартай. 2003 онд 12,000$, 2004 онд 13,000$, 2005 онд 14.000$ хvртэл мєнгєний хязгаарыг улсаас тогтоосон байна. Уг мєнгийг татвар тєлєхєєсєє ємнє (pre-tax), татвар тєлснийхєє дараа (after-tax) гэсэн 2 vндсэн ангиллаар дансандаа нийлvvлнэ. Татвар тєлєхєєсєє ємнє дансандаа нийлvvлсэн мєнгєє тодорхой хугацааны дараа авахдаа тvvнд ноогдох татварыг улсад тєлнє. Харин татвар тєлсний дараа дансандаа нийлvvлсэн мєнгєє тодорхой хугацааны дараа авахдаа тvvнд ноогдсон татвар тєлєхгvй боловч тvvнээс vvсч бий болсон ашигт татвар тєлнє. Тодорхой хугацаа гэдгийг 62 нас хvртэл гэж заасан байдаг. Энэ насыг хvрэхээс ємнє ямар нэгэн санхvvгийн бэрхшээлээр уг данснаас мєнгє авах тохиолдолд 10%-ийн торгуул тєлнє. Мэдээж дээр нь ашгийн татвараа тєлнє. Харин гэрээ хийгээд тус данснаасаа хугацаатайгаар зээлэх юм бол тєлбєрєє барагдуултал торгуул тєлєхгvй. Энэ хуримтлалын мєнгє хєрєнгийн бирж дээр эргэж байхдаа жил тутам 12-23%-ийн ашигтай байна. Мєнгє авахаасаа наана энэ ашгийн татварыг тєлєхгvй. Дээр нь 401к хєтєлбєрийн дагуу цалингийн 5-7.5 хувьтай тэнцэх хувийг компанийн ашгаас хvртэнэ. Ингэхээр 401к дансанд хурааж байгаа мєнгє жил ирэх тутам єсч байх юм. Yvнийг жишээн дээр тайлбарлaя.

Монголоос ирсэн оюутан залуу Г… дээд сургууль тєгсєєд 2003 оны нэг сараас Америкийн нэгэн компанид єндєр мэргэжлийн ажилд оржээ. Тvvний жилийн орлогыг 100,000$ (бодоход хялбарчлаад) гэж vзье. Энэ нь улсын албан хаагчдын дундаж цалингаас 2 дахин их vзvvлэлт болно. Эхний жил Г… цалингаасаа тогтоосон дээд хязгаар болох 13,000$-ыг татварын ємнєх хэлбэрээр 401к дансандаа шилжvvлжээ. Тэгвэл 13,000$-оос жилийн 30%-иар (бvх тєрлийн татварыг оруулаад) тєлєх татвар 3,900$-ыг хэмнэж, тvvндээ ноогдох хvvгийн ашгийг мєн давхар олжээ. Сар бvр цалингаасаа 1080$-ыг 401к дансанд шилжvvлсэн ба 401к дансны жилийн хvvгийн єсєлт дунджаар 15% байсан гэж vзвэл жилдээ 1,170$-ын хvvгийн ашиг олсон байна. Ингээд Г…-ийн 401к дансан дахь мєнгє оны эцэст 14,170$ болжээ. Дээр нь Г…-ийн компаниас олгосон цалингийн 7.5%-тай тэнцэх ашгийн ноогдол шагнал 7,500$-ыг нэмбэл нийт 21,670$-ыг Г… 401к дансандаа 2003 онд хуримтлуулжээ. 2004 онд сайн ажилласан учир Г…-ийн цалин 8% єсч 108,000$ хvрсэн ба 401к дансандаа 14,000$ нэмж оруулжээ. Энэ мєнгєнд ноогдох 15% хvvгийн ашиг нь 1,260$, дээр нь ємнєх жилийн хуримтлал 21,670$-ын 15% хvvгийн ашиг 3,250$, цалингийн 7.5%-тай тэнцэх ноогдол шагнал 8,100$ болж, нийтдээ 26,610$ 401к дансандаа оруулжээ. Энэ мєнгє ємнє жилийнхтэйгээ нийлээд 48,280$ болно. Г… 2 жилд 27,000$ цалингаасаа цааш нь хадгалсан ба vнэн хэрэгтээ тvvнд ноогдох татвар 8,000$-ыг (эхний жил 3,900$, дараагийн жил 4,200$) vл тооцвол 19,000$-ыг 48,280$ болгон єсгєж чадсан байна. 401к хєтєлбєрт орсноороо Г… 2 жилийн хугацаанд 29,280$ сул ашиг олжээ. Байдал хэцvvдэж энэ мєнгєє авч 30%-ийн татвар, дээр нь 10%-ийн торгуул тєллєє ч гэсэн 10,000 орчим доллар тvvнд сулж ирж байна. Энэ мэтээр 10 жил 401к дансандаа мєнгє хураавал дор хаяж 300,000 орчим долларын хуримтлалтай болно. Yнэхээр 30 жил энэ байдлаа алдахгvй явж чадвал нийт 1,200,000$ гаруй долларын хуримтлалтай болно.

Америкvvд энэ мэтээр хураасан мєнгєє насны эцэст хєдєлмєрийн чадвар алдсан vедээ хэрэглэдэг ба эс хэрэглэж чадваас эхнэр хvvхдэдээ євлvvлж vлдээгэг байна. Yvнтэй ижил тєстэй, хэлбэрийн хувьд єєр, ариа бага хэмжээний хуримтлал vvсгэж болох хєтєлбєрvvдээд Нийгмийн даатгалын тэтгэвэр (Social Security benefit), IRA, Roth IRA гэх мэт орно. 401к хєтєлбєр нь энэ улсад удаан амьдрах санаатай хvмvvст эртхэн мэдээд авахад илvvдэхгvй нэгэн ашигтай хєтєлбєр болно. Ихэд хураангуйлан товчилж, гол санааг нь гаргах гэж бичсэн учир энэ талаар єргєн дэлгэр мэдлэгтэй болохыг хvссэн хvмvvс цаашид єєрсдєє судлан vзнэ биз ээ. Мєн зах зээлийн єсєлт уналттай шууд холбоотой учир яг тєлєвлєсєн ёсоор хуримтлал бvтэхгvй эрэсдэл ч байж болохыг бас бодох хэрэгтэй. Ямарч гэсэн нийтээрээ ашигтай гэж vздэг хуримтлал vvсгэх аргын талаар энэ удаад бичлээ.

2004.11.5