Аллен: -Дээрхийн гэгээнтэн Далай Ламын ах та ямар vйлийн vрийн салхинд хєєгдєєд Индиана мужийн Блvvмингтoнд ирдэг байна аа?
Норов гэгээн: -Би заримдаа яг ийм асуулт єєрєєсєє асуудаг юм. Олон жилийн ємнє юм даа Индианагийн их сургуульд хичээл заахаар уригдсан. Тэр vед би энэ Тєвдийн соёлын тєвийг байгуулсан билээ. Хятадын эзлэн тvрэмгийллээс болж эх орон Тvвдээсээ зугтcан миний бие эх орныхоо тєлєє, ард тvмэндээ тустай ямар нэгэн юм хийхийг зорилоо. Тєвд гэдэг чинь юу вэ, тєвдvvд гэж хэн бэ, тэдний тvvх шашин нь ямар юм бол гэсэн ойлголтыг бусдад єгєхєєр Тєвдийн соёлын тєвийг vvсгэн байгуулсан хэрэг. Энэ газар маань тєвдийн соёлыг амьдруулж, бусдад тvvнийгээ ойлгуулах зорилготой юм.
Аллен: -Энэ Тєвдийн соёлын тєв гэж vнэxээр сайхан газар байна шvv.
Норов гэгээн: -Энэ оны 11 сарын 18-ны єдєр бид том дацангийнхаа нээлтийг хийнэ. Миний зoрилгo бол хvмvvсийг бурханы шашинд оруулахад биш. Би энэ оронд тийм юм хийж ч чадахгvй. Миний бодлоор шашин болгон ялгаагvй адил. Та ямар шашинаа шvтнэ, таны л таалал болно. Та ямар шашинаа шvтнэ надад нэгэн бээр хамаагvй зvйл шvv дээ. Таны шашиныг ч юм уу, єєр нэгэн шашиныг бусад шашинаас илvv гэж би хэлэхгvй. Энэ дацанд бvх тєрлийн шашинтнууд энхийн тєлєє хамт залбирч, харилцан ойлголцож, амгaлан тайван суух учиртай.
Норов гэгээн: -Би заримдаа яг ийм асуулт єєрєєсєє асуудаг юм. Олон жилийн ємнє юм даа Индианагийн их сургуульд хичээл заахаар уригдсан. Тэр vед би энэ Тєвдийн соёлын тєвийг байгуулсан билээ. Хятадын эзлэн тvрэмгийллээс болж эх орон Тvвдээсээ зугтcан миний бие эх орныхоо тєлєє, ард тvмэндээ тустай ямар нэгэн юм хийхийг зорилоо. Тєвд гэдэг чинь юу вэ, тєвдvvд гэж хэн бэ, тэдний тvvх шашин нь ямар юм бол гэсэн ойлголтыг бусдад єгєхєєр Тєвдийн соёлын тєвийг vvсгэн байгуулсан хэрэг. Энэ газар маань тєвдийн соёлыг амьдруулж, бусдад тvvнийгээ ойлгуулах зорилготой юм.
Аллен: -Энэ Тєвдийн соёлын тєв гэж vнэxээр сайхан газар байна шvv.
Норов гэгээн: -Энэ оны 11 сарын 18-ны єдєр бид том дацангийнхаа нээлтийг хийнэ. Миний зoрилгo бол хvмvvсийг бурханы шашинд оруулахад биш. Би энэ оронд тийм юм хийж ч чадахгvй. Миний бодлоор шашин болгон ялгаагvй адил. Та ямар шашинаа шvтнэ, таны л таалал болно. Та ямар шашинаа шvтнэ надад нэгэн бээр хамаагvй зvйл шvv дээ. Таны шашиныг ч юм уу, єєр нэгэн шашиныг бусад шашинаас илvv гэж би хэлэхгvй. Энэ дацанд бvх тєрлийн шашинтнууд энхийн тєлєє хамт залбирч, харилцан ойлголцож, амгaлан тайван суух учиртай.
Аллен: -Би энэ ярилцлагат бэлтгэхдээ эхлээд танай вэб хуудсанд зочилж, таныг 50-иад оны эхээр Тєвдєєс гарсныг мэдлээ.
Норов гэгээн: -Би 1951 онд, миний дvv Дээрхийн гэгээнтэн 1959 онд Тєвдєєс гарсан. Би чинь эртэч шувуухай л даа. Тєвдєдєє Хятадын захиргаанд амьдрахыг хvсээгvйдээ эрт гарсан хэрэг.
Аллен: -Тэгвэл та ч ёстой хэрэгтэй цагтаа нисдэг ухаантай шувуухай байна даа.
Норов гэгээн: -За миний ухаантай гэж юу байхав ээ, Америкт ирсэн нь аз юм аа. Эйзенхайзер надад улс тєрийн оргонол єгсєн.
Аллен: -Тєвдийг эзэлснээрээ таашаал авах гол vндэс нь Хятадад юу байдаг юм бол?
Норов гэгээн: -Тэд Тєвдийг Хятадын нэг хэсэг гэж боддог.
Аллен: -Тєвдvvд Хятадын vндэсний цєєнх угаасаа биш юм уу?
Норов гэгээн: -Огт єєр vндэстэн. Бидний єдєр тутмын амьдрал, зан заншил. хэл яриа огт єєр. Тийм болохоор бид хятадуудаас огт єєр vндэстэн шvv дээ. Бидэнд энэ л адилхан гээд хэлчих юм даана ч алга. Тэд Тєвдийг эзэлсний дараа сая гаруй тєвдийг алсан. Би Энэтхэгт ирээд, Америкийн виз авч, Еврoпooр дамжиж ирсэн.
Аллен: -Таны дvv Далай Ламын удирдах зєвлєл Хойд Энэтхэгт байрладаг байх аа.
Норов гэгээн: -Тийм. Тєвдийн цєллєгийн Засгийн газар Энэтхэгийн Дарамсалад байдаг.
Аллен: -Доктор Норов гуай, Би Ариун Францисын их сургуульд багшилдаг. Миний заадаг хичээлvvдийн нэг нь шашин судлал ба Тєвдын бурханы шашин судалдаг оюутнууд надад бий. Тэд заримдаа vйлийн vрийг (карма) сайн ойлгодоггvй. Та тэдэнд vйлийн vр гэж юу болохыг хэлж єгєхгvй юу?
Норов гэгээн: -Заримдаа хvмvvс vйлийн vрийг хувь тавилан гэдэг. Энэ бол хувь тавилан биш. Yйлийн vрийг хэн нэгэн єєрт тань єгдєг эд биш, харин єєрєє л vйлийн vрээ бий болгодог. Cайн юм хийвэл сайн vйлийн vр бий болно. Xэрвээ муу юм хийвэл муу vйлийн vр бий болно.
Аллен: -Ялангуяа эх орныг нь эзлэхээр ирж байхад хvлцэнгvй байхыг номлодог бурханы шашины ёсыг оюутнууд бvрэн гvйцэд ойлгоход хvндрэлтэй байна. Миний ээжийн тал ч гэсэн Кюэкерийн мєргєлчдєєс гаралтай. Ямар ч байсан хvлцэнгvй байдлаар нь тэднийг Америкийн буддистууд гэж хэлж болох юм.
Норов гэгээн: -Кюэкерvvд чинь сайн улс. Надад бас Кюэкер найзууд бий.
Аллен: -Бурханы шашинтан хvлцэнгvй байдгийг уншигчдад маань тайлбарлаж єгєхийг таниас би хvсч байна. Бурханы шашинтан яахаараа тийм байх ёстой юм бэ?
Норов гэгээн: -Бид бvхэн хойд тєрєлтэй холбоотой гэдэгт Бурханы шашинтан итгэдэг. Бид бvгдээрээ єєрч гэсэн хоорондоо ямар нэгэн байдлаар холбоотой. Хэрвээ бид харгис хэрцгий байвал хэн нэгэн тєрєл саднаа хэрцгийлэх ч юм билэв vv. Єєрєє єєртєє муу юм хийж болохгvй гэж бид итгэдэг. Хэрвээ та одоо харгис хэрцгий байвал дараа нь єєр дээр чинь ийм байдал давтагдана гэсэн vг. Тийм болохоор энхийг хvсч, бид хvлцэнгvй байдаг юм. Хэрвээ та харгис хэрцгий байх юм бол хэзээ ч энх амар байж чадахгvй.
Аллен: - Танай ард тvмэн хvлцэнгvй байхыг номлосоор харгис хэрцгий байдлыг бий болгосон юм биш vv? Тєвд хvний нvдээр харвал харин ямар байдаг юм бол?
Норов гэгээн: -Yгvй vгvй, харгис хэрцгий байдлыг бид бий болгоогvй. Уур хилэн нь л харгис хэрцгий байдлыг бий болгоно. Уур хилэн, атаа чєтєєгєєр харгис хэрцгий байдал бий болно. Шуналдаа хєтлєгдєхєєр харгис хэрцгий байдлыг vvсгэх нєхцєл vvснэ.
Аллен: -Тєвдvvд дэндvv цєєхєн байсныг ойлгож байна. Гэхдээ л хvлцэнгvй байдал харгис хэрцгийг бий болгохгvй гэж vv?
Норов гэгээн: -Цєєхєн буурай ч бай, vгvй ч бай, харгис хэрцгий байна гэдэг бол муу зvйл.
Аллен: -Хараад байвал жилийн дараа, эсвэл 10 жилийн дараа Тєвдєд байдал єєрчлєгдєх ч юм билэв vv. Хуучин Зєвлєлт Xолбоот Улсыг хар л даа. Та Тєвдєд буцаад очих боломж гарах ч юм билэв vv.
Норов гэгээн: -Миний амьдад уу? Мэдээж Тєвд рvv би эргэн очиж чадахгvй. Гэвч, 50 жил, 100 жилийн дараа тєвдvvд vнэхээр сайн ажиллавал залуу vе нь очиж магадгvй гэж би бодож байна. Заавал байлдахаар буцаж очих шаардлаггvй л дээ.
Аллен: -Тєвдийн хvн амыг хятадуудаар баяжуулaн хятадчилах бодлого явуулж байгаа гэж vнэн vv?
Норов гэгээн: -Тийм ээ, тэр бол vнэн. Хэрвээ тєвдvvд шашин, соёлоо хамгаалахыг чармайхгvй юм бол Тєвд байхгvй болно. Бvгд хятад болох нь гарцаагvй болоод байна. Тэгэхээр тєвдvvд vнэхээр чармайхаас єєр замгvй. Тийм учраас Тєвдийн соёлын тєвийг энд байгууллаа. Хvн бvр Тєвдийг мэддэг болохыг би хvсч байна.
Аллен: -Хэрвээ би тєвд хvн байгаад чармайж ажиллахын тулд юу хийхийг та надаас хvсэх вэ?
Норов гэгээн: -Бид эрх мэдэл, соёлоо амьд авч явахын тулд хvчээ чармайж ажиллах хэрэгтэй байна.
Аллен: -Таны дvv хvлцэнгvй байдлыг шийдэх талаараа Ганди болон Мартин Лузер Кингтэй тун адилхан юм. Єнєєдєр тэр байдлыг дэлхий нийт яаж хvлээн авч байгааг та харж байна уу? Хvлцэнгvй байдлаас болж дэлхий дээр бид єєрчлєгдєн сайжирч байна уу, эсвэл бусдыг дагдаг шигээ хуучнаараа л байна уу, та энэ талаар юу бодож байна вэ?
Норов гэгээн: -Миний дvv хvлцэнгvй байж, тvvнийгээ хvмvvст хvргэж чадаж байна. Хvн бvр сайны тєлєє ямар нэгэн чухал юм хийгээд байвaл хорвоо дэлхий єєрчлєгдєх л ёстой. Ганц хvн дэлхийг єєрчлєх боломжгvй шvv дээ.
Аллен: -Тэрээр єєрийнхєє хийснийг адилхан хийгээрэй гэж бусдад айлддаг байх аа?
Норов гэгээн: -Тийм ээ.
Аллен: -Гэвч дэлхий єнєєдєр єчигдрєєс илvv сайжирч байгаа юм биш vv?
Норов гэгээн: -Сайжирч байна. Бид сайн хvмvvс байх шаардлагатай гэж би боддог. Би сайн хvн байхыг хvснэ. энэ бол чухал зvйл. Би ард тvмэндээ, амьдарч байгаа орчиныxoo хvмvvст туслахыг хvсдэг. Бид бvгд тийм байх хэрэгтэй гэж бодож байна. Хэрвээ хvн бvр тийм эрмэлзэлтэй байвал бид дэлхий ертєнцийг илvv сайн сайхан болгоно.. Yvнийг бусдад сургахыг миний дvv Далай Лам зорьж байгаа юм.
Аллен: -Таны дvv хэрхэн Далай Лам болсон тухай ярьж чадах уу?
Норов гэгээн: -Чадна. Урд дvрийн Далай Лам єєд болж, миний дvvг дараах дvрээр нь тодруулсан юм. Дvр тодруулах лам нартай тэрээр учирсан хэрэг. Тэд Тєвдийн засгийн газрын vндэсний асемблейн гишvvд. Тэд Далай ламыг тодруулахаар єєрийн орноор хєндлєн гулд явж, улмаар Энэтхэг, Хятад, Монголд хойд дvрийг нь хайсан байна. Тэд учирсан жаал хvvд урд дvрийн Далай Ламын хэрэглэж байсан зvйлсийг vзvvлдэг. Жаал хvv тэднийг нь vзээд таних юм бол Далай Ламын шинэ дvрээр тодордог уламжлалтай бєгєєд ийм л явдал миний дvvд тохиолдсон юм.
Аллен: -Та єєрєє бас лам биз дээ?
Норов гэгээн: -Зарим тєвд хvмvvс намайг манай хийдийн багшийн хойд дvр гэдэгт итгэдэг. Энэ бол тэдний л итгэл, vнэмшил. Хэн мэдэх юм билээ. Би л лав огт мэдэхгvй. Би єєрийнхєє ємнєх дvрийн амьдралын тухай ярьж чадахгvй. Заримдаа би єчигдєр юу хийснээ санадаггvй юм.
Аллен: -Би ч гэсэн адил даа. Yс бууралтаж, хєгширєєд ирэхээр бид юмыг амaрхан мартдаг болох юм байна. Хойд дvрд танай дvv тодорсны дараа хэдийд Лхасад очсон бэ?
Норов гэгээн: -Миний дvv 4 нас хагастай байхдаа Лхасад очсон. Тэнд улс тєр, шашины ёсыг заалгасан.
Аллен: -Хэдэн жилийн ємнє би "Тєвдєд долоон жил болсон нь" киног vзэж байв. Урд шєнє дахин vзэж, Тєвдєд юу болсон, таны дvvд юу тохиолдсныг харж мэдэрлээ. Танай дvvгийн найз болж байсан Австрийн Хэйнриx Харрерийн тухай та мэдэх vv?
Норов гэгээн: -Мэднэ, би танина.
Аллен: -Таны дvvтэй найз байсан тvvний харьцаа, бас дvр нь уг кинонд хэр vнэмшилтэй буусан байна?
Норов гэгээн: -Миний дvv ба тvvний харьцааны талаар бол тэд vнэхээр сайн найзууд байсан юм. Киноны хувьд бол Холливvvдын кинонуудын нэг л билээ. Харвер одоо ч Еврoпт амьдарч байдаг. Xааяа дvvтэй ирж уулздаг.
Аллен: -Та хэрхэн дурсагдаж байхыг хvсдэг вэ? Намтраа бичих vv?
Норов гэгээн: -Би юу ч бичихгvй.
Аллен: -Яагаад?
Норов гэгээн: -Тэр ямар хэрэгтэй юм бэ? Би нэг галзуу хvн шиг энд насыг єнгєрєєж байна.
Аллен: -Таны дvv єєрийнхєє тухай юу гэж бичих бол? Мэдээж нэг галзуу хvн байсан гэж бичихгvй шvv дээ.
Норов гэгээн: -Миний дvv єєрийнхєє талаар юу бичихийг би яаж мэдэх вэ? Би мэдэхгvй.
Аллен: -Би таныг лав нэг сайхан юмыг хэлэхийг хvлээж байна. Дор хаяхад "Би Тєвдєд хайртай" гээд хэлэхгvй юу?
Норов гэгээн: -Би Тєвдєд хайртай. Харамсалтай нь хэдэн жилийн дараа Тєвд байхгvй болно. Хятадууд Тєвдийг эзэлчихлээ гээд тєвдvvд бид одоо юу хийх юм бэ? Тэд ирээд vй олон хvнийг шоронд хийсэн. Хvмvvсийг гэрээс нь бариад л шоронд хийсэн. Тэд шоронд тамлагдаж байна. Харин та юу хийж чадaх вэ?
Аллен: -Танай ард тvмний зовлонг хараад минь зvрх эмтэрч, сэтгэл хямaрч, vнэхээр харуусч байна. Хэрвээ би тєвд хvн байсан бол надад vнэхээр их уур хорсол тєрнє гэж бодож байна. Ямарч байсан эх орноо алдсан талаар таныг таагvй байгааг би гадарлаж байна. Энэ бол vйлийн vр мєн vv? Хэрвээ энэ бvхэнд та бухимдаж байгаа бол та єєртєє муу vйлийн vр тєрvvлж байна уу?
Норов гэгээн: -Тэгээд одоо яах вэ? Яаж ч чадахгvй. Байдал нэгэнт эсрэг болсон тул тэгэж єєртєє нvгэл хураагаад яахав. Намайг vнэхээр уйтгар гунигтай, адгийн муу дотоод ертєнцєд байдгийг та мэднэ гэж vv. Би тєвд хvн байлаа ч, Тєвдєдєє явж чадахгvй тарчилж байна. Та хvмvvстэй уулзаад аяга цай хамт уудаг даа. Тэд "За маргааш би нутаг буцлаа" гэж хэлнэ биз. Гэтэл надад явах газар байхгvй. Би юун буруу юм хийсэн юм бэ, надад ямар нэгэн буруу байна уу? Яахаараа би буцаад гэртээ харьж чадахгvй байна.
Аллен: -Yvнд тэгээд хариулах хариулт байна уу?
Норов гэгээн: -Байхгvй. Тэгэхээр надад нарт ертєнцєд амьд байх vнэн уйтгартай байна. Уйтгарт ертєнцєє гэж, бусад хvн ойлгохгvй л дээ.
Аллен: -Хэрвээ надад чадал байгаад "Xамтдaa Тєвд явья" гэж би мєрєєдєн хэлье л дээ. Та бид Тєвд хамт явлаа гэж бодьё. Тэгвэл та очоод надад юу vзvvлэх вэ? Yзэхийг хvссэн, vзvvлэхийг хvссэн таван газраа нэрлээч?
Норов гэгээн: -Миний vзэх гэсэн Тєвд одоо байхгvй болсон. Хятадууд эзлээд бvх юм орвингоороо тэнд єєрчлєгдсєн.
Аллен: -Бvтэн нийгэм, бvтэн соёл vvрд алга болтлоо єєрчлєгдєнє гэдэг бол aсар их гамшиг. Бид Aмерикийн уугуул иргэдэд хийсэн гай зовлонтой адил хятадууд Тєвдийн эсрэг юу хийсныг уянгын халилаар би далдалж чадна. Энэ бvхнийг та ойлгоно байх. Xэрвээ би таны оронд байсан бол хичнээн их цєхрєн уйлж, уй гашууд дарагдаж, уурлаж хорсох бол?
Норов гэгээн: -Уйлья гэсэн ч миний нулимас одоо дуусчээ. Уйлах нулимсаа би барсан байна.
Норов гэгээн: -Тэд Тєвдийг Хятадын нэг хэсэг гэж боддог.
Аллен: -Тєвдvvд Хятадын vндэсний цєєнх угаасаа биш юм уу?
Норов гэгээн: -Огт єєр vндэстэн. Бидний єдєр тутмын амьдрал, зан заншил. хэл яриа огт єєр. Тийм болохоор бид хятадуудаас огт єєр vндэстэн шvv дээ. Бидэнд энэ л адилхан гээд хэлчих юм даана ч алга. Тэд Тєвдийг эзэлсний дараа сая гаруй тєвдийг алсан. Би Энэтхэгт ирээд, Америкийн виз авч, Еврoпooр дамжиж ирсэн.
Аллен: -Таны дvv Далай Ламын удирдах зєвлєл Хойд Энэтхэгт байрладаг байх аа.
Норов гэгээн: -Тийм. Тєвдийн цєллєгийн Засгийн газар Энэтхэгийн Дарамсалад байдаг.
Аллен: -Доктор Норов гуай, Би Ариун Францисын их сургуульд багшилдаг. Миний заадаг хичээлvvдийн нэг нь шашин судлал ба Тєвдын бурханы шашин судалдаг оюутнууд надад бий. Тэд заримдаа vйлийн vрийг (карма) сайн ойлгодоггvй. Та тэдэнд vйлийн vр гэж юу болохыг хэлж єгєхгvй юу?
Норов гэгээн: -Заримдаа хvмvvс vйлийн vрийг хувь тавилан гэдэг. Энэ бол хувь тавилан биш. Yйлийн vрийг хэн нэгэн єєрт тань єгдєг эд биш, харин єєрєє л vйлийн vрээ бий болгодог. Cайн юм хийвэл сайн vйлийн vр бий болно. Xэрвээ муу юм хийвэл муу vйлийн vр бий болно.
Аллен: -Ялангуяа эх орныг нь эзлэхээр ирж байхад хvлцэнгvй байхыг номлодог бурханы шашины ёсыг оюутнууд бvрэн гvйцэд ойлгоход хvндрэлтэй байна. Миний ээжийн тал ч гэсэн Кюэкерийн мєргєлчдєєс гаралтай. Ямар ч байсан хvлцэнгvй байдлаар нь тэднийг Америкийн буддистууд гэж хэлж болох юм.
Норов гэгээн: -Кюэкерvvд чинь сайн улс. Надад бас Кюэкер найзууд бий.
Аллен: -Бурханы шашинтан хvлцэнгvй байдгийг уншигчдад маань тайлбарлаж єгєхийг таниас би хvсч байна. Бурханы шашинтан яахаараа тийм байх ёстой юм бэ?
Норов гэгээн: -Бид бvхэн хойд тєрєлтэй холбоотой гэдэгт Бурханы шашинтан итгэдэг. Бид бvгдээрээ єєрч гэсэн хоорондоо ямар нэгэн байдлаар холбоотой. Хэрвээ бид харгис хэрцгий байвал хэн нэгэн тєрєл саднаа хэрцгийлэх ч юм билэв vv. Єєрєє єєртєє муу юм хийж болохгvй гэж бид итгэдэг. Хэрвээ та одоо харгис хэрцгий байвал дараа нь єєр дээр чинь ийм байдал давтагдана гэсэн vг. Тийм болохоор энхийг хvсч, бид хvлцэнгvй байдаг юм. Хэрвээ та харгис хэрцгий байх юм бол хэзээ ч энх амар байж чадахгvй.
Аллен: - Танай ард тvмэн хvлцэнгvй байхыг номлосоор харгис хэрцгий байдлыг бий болгосон юм биш vv? Тєвд хvний нvдээр харвал харин ямар байдаг юм бол?
Норов гэгээн: -Yгvй vгvй, харгис хэрцгий байдлыг бид бий болгоогvй. Уур хилэн нь л харгис хэрцгий байдлыг бий болгоно. Уур хилэн, атаа чєтєєгєєр харгис хэрцгий байдал бий болно. Шуналдаа хєтлєгдєхєєр харгис хэрцгий байдлыг vvсгэх нєхцєл vvснэ.
Аллен: -Тєвдvvд дэндvv цєєхєн байсныг ойлгож байна. Гэхдээ л хvлцэнгvй байдал харгис хэрцгийг бий болгохгvй гэж vv?
Норов гэгээн: -Цєєхєн буурай ч бай, vгvй ч бай, харгис хэрцгий байна гэдэг бол муу зvйл.
Аллен: -Хараад байвал жилийн дараа, эсвэл 10 жилийн дараа Тєвдєд байдал єєрчлєгдєх ч юм билэв vv. Хуучин Зєвлєлт Xолбоот Улсыг хар л даа. Та Тєвдєд буцаад очих боломж гарах ч юм билэв vv.
Норов гэгээн: -Миний амьдад уу? Мэдээж Тєвд рvv би эргэн очиж чадахгvй. Гэвч, 50 жил, 100 жилийн дараа тєвдvvд vнэхээр сайн ажиллавал залуу vе нь очиж магадгvй гэж би бодож байна. Заавал байлдахаар буцаж очих шаардлаггvй л дээ.
Аллен: -Тєвдийн хvн амыг хятадуудаар баяжуулaн хятадчилах бодлого явуулж байгаа гэж vнэн vv?
Норов гэгээн: -Тийм ээ, тэр бол vнэн. Хэрвээ тєвдvvд шашин, соёлоо хамгаалахыг чармайхгvй юм бол Тєвд байхгvй болно. Бvгд хятад болох нь гарцаагvй болоод байна. Тэгэхээр тєвдvvд vнэхээр чармайхаас єєр замгvй. Тийм учраас Тєвдийн соёлын тєвийг энд байгууллаа. Хvн бvр Тєвдийг мэддэг болохыг би хvсч байна.
Аллен: -Хэрвээ би тєвд хvн байгаад чармайж ажиллахын тулд юу хийхийг та надаас хvсэх вэ?
Норов гэгээн: -Бид эрх мэдэл, соёлоо амьд авч явахын тулд хvчээ чармайж ажиллах хэрэгтэй байна.
Аллен: -Таны дvv хvлцэнгvй байдлыг шийдэх талаараа Ганди болон Мартин Лузер Кингтэй тун адилхан юм. Єнєєдєр тэр байдлыг дэлхий нийт яаж хvлээн авч байгааг та харж байна уу? Хvлцэнгvй байдлаас болж дэлхий дээр бид єєрчлєгдєн сайжирч байна уу, эсвэл бусдыг дагдаг шигээ хуучнаараа л байна уу, та энэ талаар юу бодож байна вэ?
Норов гэгээн: -Миний дvv хvлцэнгvй байж, тvvнийгээ хvмvvст хvргэж чадаж байна. Хvн бvр сайны тєлєє ямар нэгэн чухал юм хийгээд байвaл хорвоо дэлхий єєрчлєгдєх л ёстой. Ганц хvн дэлхийг єєрчлєх боломжгvй шvv дээ.
Аллен: -Тэрээр єєрийнхєє хийснийг адилхан хийгээрэй гэж бусдад айлддаг байх аа?
Норов гэгээн: -Тийм ээ.
Аллен: -Гэвч дэлхий єнєєдєр єчигдрєєс илvv сайжирч байгаа юм биш vv?
Норов гэгээн: -Сайжирч байна. Бид сайн хvмvvс байх шаардлагатай гэж би боддог. Би сайн хvн байхыг хvснэ. энэ бол чухал зvйл. Би ард тvмэндээ, амьдарч байгаа орчиныxoo хvмvvст туслахыг хvсдэг. Бид бvгд тийм байх хэрэгтэй гэж бодож байна. Хэрвээ хvн бvр тийм эрмэлзэлтэй байвал бид дэлхий ертєнцийг илvv сайн сайхан болгоно.. Yvнийг бусдад сургахыг миний дvv Далай Лам зорьж байгаа юм.
Аллен: -Таны дvv хэрхэн Далай Лам болсон тухай ярьж чадах уу?
Норов гэгээн: -Чадна. Урд дvрийн Далай Лам єєд болж, миний дvvг дараах дvрээр нь тодруулсан юм. Дvр тодруулах лам нартай тэрээр учирсан хэрэг. Тэд Тєвдийн засгийн газрын vндэсний асемблейн гишvvд. Тэд Далай ламыг тодруулахаар єєрийн орноор хєндлєн гулд явж, улмаар Энэтхэг, Хятад, Монголд хойд дvрийг нь хайсан байна. Тэд учирсан жаал хvvд урд дvрийн Далай Ламын хэрэглэж байсан зvйлсийг vзvvлдэг. Жаал хvv тэднийг нь vзээд таних юм бол Далай Ламын шинэ дvрээр тодордог уламжлалтай бєгєєд ийм л явдал миний дvvд тохиолдсон юм.
Аллен: -Та єєрєє бас лам биз дээ?
Норов гэгээн: -Зарим тєвд хvмvvс намайг манай хийдийн багшийн хойд дvр гэдэгт итгэдэг. Энэ бол тэдний л итгэл, vнэмшил. Хэн мэдэх юм билээ. Би л лав огт мэдэхгvй. Би єєрийнхєє ємнєх дvрийн амьдралын тухай ярьж чадахгvй. Заримдаа би єчигдєр юу хийснээ санадаггvй юм.
Аллен: -Би ч гэсэн адил даа. Yс бууралтаж, хєгширєєд ирэхээр бид юмыг амaрхан мартдаг болох юм байна. Хойд дvрд танай дvv тодорсны дараа хэдийд Лхасад очсон бэ?
Норов гэгээн: -Миний дvv 4 нас хагастай байхдаа Лхасад очсон. Тэнд улс тєр, шашины ёсыг заалгасан.
Аллен: -Хэдэн жилийн ємнє би "Тєвдєд долоон жил болсон нь" киног vзэж байв. Урд шєнє дахин vзэж, Тєвдєд юу болсон, таны дvvд юу тохиолдсныг харж мэдэрлээ. Танай дvvгийн найз болж байсан Австрийн Хэйнриx Харрерийн тухай та мэдэх vv?
Норов гэгээн: -Мэднэ, би танина.
Аллен: -Таны дvvтэй найз байсан тvvний харьцаа, бас дvр нь уг кинонд хэр vнэмшилтэй буусан байна?
Норов гэгээн: -Миний дvv ба тvvний харьцааны талаар бол тэд vнэхээр сайн найзууд байсан юм. Киноны хувьд бол Холливvvдын кинонуудын нэг л билээ. Харвер одоо ч Еврoпт амьдарч байдаг. Xааяа дvvтэй ирж уулздаг.
Аллен: -Та хэрхэн дурсагдаж байхыг хvсдэг вэ? Намтраа бичих vv?
Норов гэгээн: -Би юу ч бичихгvй.
Аллен: -Яагаад?
Норов гэгээн: -Тэр ямар хэрэгтэй юм бэ? Би нэг галзуу хvн шиг энд насыг єнгєрєєж байна.
Аллен: -Таны дvv єєрийнхєє тухай юу гэж бичих бол? Мэдээж нэг галзуу хvн байсан гэж бичихгvй шvv дээ.
Норов гэгээн: -Миний дvv єєрийнхєє талаар юу бичихийг би яаж мэдэх вэ? Би мэдэхгvй.
Аллен: -Би таныг лав нэг сайхан юмыг хэлэхийг хvлээж байна. Дор хаяхад "Би Тєвдєд хайртай" гээд хэлэхгvй юу?
Норов гэгээн: -Би Тєвдєд хайртай. Харамсалтай нь хэдэн жилийн дараа Тєвд байхгvй болно. Хятадууд Тєвдийг эзэлчихлээ гээд тєвдvvд бид одоо юу хийх юм бэ? Тэд ирээд vй олон хvнийг шоронд хийсэн. Хvмvvсийг гэрээс нь бариад л шоронд хийсэн. Тэд шоронд тамлагдаж байна. Харин та юу хийж чадaх вэ?
Аллен: -Танай ард тvмний зовлонг хараад минь зvрх эмтэрч, сэтгэл хямaрч, vнэхээр харуусч байна. Хэрвээ би тєвд хvн байсан бол надад vнэхээр их уур хорсол тєрнє гэж бодож байна. Ямарч байсан эх орноо алдсан талаар таныг таагvй байгааг би гадарлаж байна. Энэ бол vйлийн vр мєн vv? Хэрвээ энэ бvхэнд та бухимдаж байгаа бол та єєртєє муу vйлийн vр тєрvvлж байна уу?
Норов гэгээн: -Тэгээд одоо яах вэ? Яаж ч чадахгvй. Байдал нэгэнт эсрэг болсон тул тэгэж єєртєє нvгэл хураагаад яахав. Намайг vнэхээр уйтгар гунигтай, адгийн муу дотоод ертєнцєд байдгийг та мэднэ гэж vv. Би тєвд хvн байлаа ч, Тєвдєдєє явж чадахгvй тарчилж байна. Та хvмvvстэй уулзаад аяга цай хамт уудаг даа. Тэд "За маргааш би нутаг буцлаа" гэж хэлнэ биз. Гэтэл надад явах газар байхгvй. Би юун буруу юм хийсэн юм бэ, надад ямар нэгэн буруу байна уу? Яахаараа би буцаад гэртээ харьж чадахгvй байна.
Аллен: -Yvнд тэгээд хариулах хариулт байна уу?
Норов гэгээн: -Байхгvй. Тэгэхээр надад нарт ертєнцєд амьд байх vнэн уйтгартай байна. Уйтгарт ертєнцєє гэж, бусад хvн ойлгохгvй л дээ.
Аллен: -Хэрвээ надад чадал байгаад "Xамтдaa Тєвд явья" гэж би мєрєєдєн хэлье л дээ. Та бид Тєвд хамт явлаа гэж бодьё. Тэгвэл та очоод надад юу vзvvлэх вэ? Yзэхийг хvссэн, vзvvлэхийг хvссэн таван газраа нэрлээч?
Норов гэгээн: -Миний vзэх гэсэн Тєвд одоо байхгvй болсон. Хятадууд эзлээд бvх юм орвингоороо тэнд єєрчлєгдсєн.
Аллен: -Бvтэн нийгэм, бvтэн соёл vvрд алга болтлоо єєрчлєгдєнє гэдэг бол aсар их гамшиг. Бид Aмерикийн уугуул иргэдэд хийсэн гай зовлонтой адил хятадууд Тєвдийн эсрэг юу хийсныг уянгын халилаар би далдалж чадна. Энэ бvхнийг та ойлгоно байх. Xэрвээ би таны оронд байсан бол хичнээн их цєхрєн уйлж, уй гашууд дарагдаж, уурлаж хорсох бол?
Норов гэгээн: -Уйлья гэсэн ч миний нулимас одоо дуусчээ. Уйлах нулимсаа би барсан байна.
Англи хэлнээс орчуулсан Ш.Баатар
No comments:
Post a Comment