Миний мэдэх элчин сайдууд

Өглөө ажилд явах замд түгжрэл гарч элдвийг бодож цагийг өнгөрөөв. Яагаад ч юм бэ Даваагив ах хаана суугаа бол гэсэн бодол хормын зуур төрлөө. "-Америкт би уджээ, ай мөн олон хүнтэй уулзлаа даа, элчин сайдууд сайхан хүмүүс байжээ" гэсэн бодол цуварсаар ямартай ч өөрийн мэдэх элчин сайдуудын тухай зарим нэгэн дурсамжийг блогтоо товч бичихээр шийдэв.

Лувсандоржийн Даваагив. Миний төрж өссөн өврийн сайхан хангайн өнгө үзэмжит Уянга нутгаас гарсан мэргэжлийн дипломат хоёрхон хүний ахмад нь юм. Хүүхэд ахуй цагаасаа энэ ахын тухай сураг мэддэг байв. Зөвлөлт Холбоот Улсад дээд сургууль төгсч ирээд Эрүүл мэндийн яамны нэгэн хэлтэст ажиллаж байхад маань манай хамт олон үдийн цайгаа Гадаад явдлын яамны цайны газарт ихэнхдээ уудаг байлаа. Нутгийн ах нартай олонтаа тааралдана. Тэнд л би Даваагив гуaйтай анx нүүр тулан танилцсан билээ. 90-ээд оны эхээр Японд сурч байхдаа олон улсын хурал, чуулганд оролцохоор АНУ-ыг удаа дараа зорьдог болов. Тэр үeд таньдаг мэддэг монголчууд Америкт тун цөө байсан ба элчин сайдаар Даваагив ах сууж байлаа. Тэрээр АНУ-д суусан Монгол улсын анxны элчин сайд байсан юм. Аль ч хотод ирсэн мэнд мэдээд утсаар Даваагив ахтай ярина. Канадад явж байхдаа ч хүртэл ярьдаг байв. Харин бид Америкт нүүж ирэхэд Даваагив ах албан томилолтоо дуусгаад нутаг буцсан байв Ахмад үеийн сэхээтнүүд аливаад буурь суурьтай ханддаг, бас түшигтэй байсан болохоор хүний нутагт ганцаардсан сэтгэлээ тайтгаруулахаар нутгийн ах руу олон удаа ярьсан байх аа. Даваагив ах хэдий ч зав гаргаад тухлан ярьдаг байсан юм. Интернэт хөгжөөгүй тэр үед бид хоорондоо ойр дотно харьцаатай байж, элдэв мэдээллээ xувaaлдцаг байсан гэж би боддог юм. Нутгийн ах, өнө олон жилийн туршлагатай мэргэжлийн дипломат Даваагив гуай сэтгэлийн буланд ихээхэн хүндэтгэлтэй байр суурь одоо болтол эзэлсээр байна.

Жалбуугийн Чойнхор. Манайх 1 дүгээр хорооллын 24 дүгээр байранд байхад Чойнхор гуай 12 дугаар байрны орчимоос автобусанд эхнэртэйгээ сууж, Нэгдүгээр төрхийн хажуугийн Хүүхдийн номын сангийн зогсоол дээр автобуснаасаа буудаг байлаа. Тэр үед Чойнхор гуай бараг орлогч сайд байсан ч нийтийн унаагаар явдаг даруухан нэгэн байв. 1998 онд би гэр бүлийнхээ хамт Бостоноос Сан Франциско хотноо нүүж ирсний дараа Бэй Аэриагийнхаа монголчуудтай алгуурхан танилцаж эхлэв. Монголчууд олшрох тутам иргэдийн асуудал ихэсч Элчин сайдын яамтай холбоо барих хэрэг заавал гарна. Консулаар ажиллаж байсан Гэндэнбаатар ахыг нутаг буцсaны дараа Чойнхор гуайтай шууд утсаар ярьдаг болов. Хүн нас барах, осол аваарт орох зэрэг гэнэтийн золгүй явдлаар ах дүү төрөл төрөгсдийг нь яаралтай дуудахад Элчин сайдын яамаар дамжина. Хэдийд ч гар утaс руу нь залгахад Чойнхор гуай утсаа авдаг байсан юм. Хэрвээ утсаа аваагүй бол заавал буцаж залгаад юу болсон тухай асуунa. Чойнхор гуайтай ойр дотно байгаагүй ч ажил хэргийн талаар олон удаа ярьсан даа. Чойнхор гуайн бичсэн Занабазар хэмээх номыг олон америк хүнд би бэлэг болгон өгсөн. Тэрээр бурханы шашинд их ойр дотно нэгэн юм билээ. Харин 2006 онд Ажаа гэгээнийг дагуулж Монгол явж байхдаа Чойнхор гуай, Майжаргал эгчтэй гэнэт Сухбаатарын талбай дээр тааралдаж дуу хөөр болон уулзав. Тэгэхэд Чойнхор гуай жаахан өтөлсөн юм шиг харагдаж билээ.

Равдангийн Болд. Болд гуайг Үндэсний аюулгүйн зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга, цэргийн хүн юм гэнэ билээ гэсэн дам сургаар мэддэг байв. Харин Сэсээр ах ерөнхий консул байхдаа анх эчнээ танилцуулж өгч билээ. Сэсээр гуай талийгаач аавын маань сайн найз явсан юм. Монгол улсын Ерөнхийлөгч Н.Багaбанди гуай, Н.Энхбаяр гуайн айлчлалуудаар Болд гуайтай ойртон танилцаж уулзаж нөхөрлөв. Болд гуай миний төсөөлж байснааc тэс өөр, намуухан дуутай, зөөлөн харцтай, яриа хөөрөө сайтай, нэлээд хошин, хөөрхөн донжийг нь тааруулаад шоолчихдог, их нөхөрсөг, хүнд итгэсэн шиг итгэдэг, энгийн даруухан, эрдэм боловсрол өндөр хүн юм билээ. Болд гуайн тус дэмээр Бэй Аэриагийн Монголчуудын Холбоо хөл дээрээ боссон гэдгийг хэний ч өмнө би бардам хэлнэ. Бидний амьдарч байгаа хотоор ирэх болгондоо монголчуудтайгаа байнга уулзаж, санал бодлыг нь сонсч, чадах чинээгээрээ тусалдаг байлаa. Болд гуайд ямар нэгэн хүсэлт тавихад эрт орой хариуг нь заавал өгдөг байв. Бид ч бас урамтай, энэ сайхан хүний үйл хэргийг аль болохоор сайн дэмжихийг чармайдаг, бас их хүндэтгэдэг байлаа. Олон хүн намайг Болд гуайн найз гэж ярьдаг юм билээ. Нэг их найзлаад байсан юм байхгүй ч одоо болтол дотно харьцаатай би.

Хасбазарын Бэхбат. Одоо Монгол Улсаас АНУ-д сууж буй элчин сайд. Миний дотнын найз eрөнхий консул Г.Ганболд маань Бэхбат элчин сайдтай намайг танилцуулж өгсөн юм. Ганболд консултай би 1990 онд Энэтхэгт уулзаж анх танилцаж байсан. Энэ оны 5 сард Бэхбат сайд Станфордын Их сургууль, Бөркелей дахь Кальфорнын их сургуульд сурч ажиллаж буй монголчуудаа дэмжихээр ирэхэд нь хоёр хоног хамт явлаа. Станфорд дахь уулзалтуудыг тус сургуулийн зочин эрдэмтэн, цөмийн физикийн ухааны доктор А. Ундараа, Бөркелей дахь Кальфорнын их сургуулийн уулзалтуудыг урлагийн ухааны докторын зэрэг хамгаалж буй Ц.Уранчимэг нар зохион байгуулж, мөн миний харъяалагддаг Зүүн өмнөд Ази судлалын хүрээлэн хүлээн авч уулзсан юм. Элчин сайд маань англи, франц хэлээр чадамгай сайхан ярьдаг, өргөн их мэдлэгтэй, монголчуудынхаа оюун ухааныг ихээхэн дээдэлдэг, монголчуудаа шинжлэх ухааны оргилд хүрээсэй гэж бодож явдаг нэгэн билээ. Мөн бидний хүсэлтээр Бэй Аэриагийн Монголчуудын Холбооны тэргүүлэх гишүүдтэй уулзаж цаг үеийн тулгамдсан асуудлаар санал бодлоо хэлж, ахмадын хувьд, элчин сайдын хувьд үнэт зөвлөлгөө өгч билээ.

Цаг хугацаа гэж үнэхээр хурдан юм даа. Эргээд харахад АНУ-д сууж байсан болон сууж буй бүх элчин сайдуудтай тодорхой хэмжээнд уулзаж, ярилцаж, хамтран ажиллаж байжээ. Ирээдүйд ч мөн хамтран ажиллах болно биз ээ. Энэ бол миний сайных биш эх орноо, эрхэм нөхөд монголчуудаа гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлээр уялдан холбогдож, тэдэнтэй уулзаж танилцсаны үр дүн юм.

2009 оны 10 сарын 5