Монголд Бурханы шашин Төвдөөс хамгийн сүүлд дэлгэрсэн нь үнэн. Манай өвөг дээдэс Бурханы шашныг дэлгэрүүлэх эхэн үедээ гүн ухааныг сургаалиудыг энгийн жижиг ном сургаалиас эхлээд их хөлгөн судар Ганжуур, Данжуур хүртэл монгол хэлнээ орчуулан ард түмэндээ хүргэж байсан хэдий ч, хожим Манж, Xятадын бодлогын нөлөөгөөр Монголд Бурханы шашныг зөвхөн төвд хэлээр дагнан дэлгэрүүлэх болсон байна. Ингэснээр лам нарт Бурханы шашны онолыг хурдан түргэн өндөр түвшинд сурах боломж нээгдсэн ч ард түмэнд хүрэхдээ ихэд бүрхэг болж, улмаар мухар сүсгийн тал нь давамгайлах болжээ. Гэхдээ сурч мэдэж ухаарах гэсэн хүн бүхэн өөрийн багшаараа дамжин Бурханы шашны гүн ухааны сургаалыг сурах боломжтой байв. Ийм болохоор сурч мэдэх, гэгээрч боловсрох гэдэг хувь хүнээс ихээхэн хамаарч байжээ.
Монгол түмний ахуй амьдралд олон зуун жилийн турш нэвт шингэж ирсэн Бурхан шашны нөлөө бусад гадны соёлоос хэт давамгай байснаас бүх улбаа нь өнөөгийн бидэнд уламжлагдаж ирсэн. Тийм ч учраас бид өнөөдөр мэдсэн мэдээгүй олон янзын Бурханы шашинтай холбогдол бүхий зан үйлийг өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж байна. Эдгээр зан үйл нь Бурханы шашнаар дамжуулан хадгалж үлдсэн бөөгийн шашины уламжлалтай бас холбоотой. Үүгээрээ Төвдөд дэлгэрсэн Бурханы шашины зан үйлээс манай шашны уламжлал ялгаатай байна.
Коммунист дэглэм тогтсоноос хойш 50-60 жил Бурханы шашныг үндсээр нь арилгаж цэвэрлэх гэж оролдсон боловч, өдөр тутмын зан үйлээ хаях болон өмнөх нэг хоёр үеэсээ тийм амар салах боломжгүй байсан учир Бурханы шашин асуудал нууцлаг байдалд орж, хүн ардын ихэнхийн сэтгэл зүрхэнд хэвээр үлджээ. Ардчиллын дараахи жилүүдэд гадны шашин соёлын олон урсгалууд Монголд орж ирсэн хэдий ч өөрийн гэсэн үндэс cуурь муу учир Бурханы шашны дээр гартaл төдийлөн хөгжиж чадаагүй байна. Харин Бурханы шашинд улам дэлгэрэх өргөн боломж олджээ. Гэхдээ манайхан Бурханы шашныг дэлгэрүүлэхдээ, сүм хийд барих, суварга босгох, лам нарын тоог олшруулах зэрэг хэлбэрийн хувьд ихээхэн анхаарсан хэдий ч онол сургалт нь тийм хурдан сайжирч чадахгүй байна.
Энэтхэгт олон монгол залууc шавилан сууж, эрдэмтэй олон мэргэд бий болж байгаа нь ихээхэн сайн талтай боловч, Төвдийн нөлөө ихээхэн бий болохоос бас болгоомжлох нөхцөл байдал үүсч байна. Тухайлбал монголчууд маань урд өмнө судалж сонирхдоггүй байсан шүгдэн сахиусны асуудлыг нэлээд сөхөж үзэх болжээ. Энэ бол манайхан нэг их оролдоод байхаар зүйл биш, цэвэр төвдүүдийн дотоод асуудал гэж би боддог юм. Манайхан тэр байтугай юмаа сэргээж чадаагүй байна. Бас бид тусгаар улс, бидний зан заншил, ахуй өөр учир эцэг өвгөдийн уламжлалыг дагваас зохионо.
Монгол нутагт ирээд монгол оюунаар сэлбэгдэж, монгол зан үйлтэй уялдаа холбоотой болоод хэдэн зуун жил болсон учир Бурханы шашин бол Монголынx юм. Бурханы шашин анх пали хэлээр, дараа нь төвд, хятад, монгол, манж, бирма, тай, солонгос, япoн зэрэг олон хэлэнд дэлгэрсэн. Харин Ганжуур Данжуур орчуулагдсан нь төвд, хятад, монгол, манж хэл юм. Бурханы шашины ёсонд Ганжуур Данжуур аль хэлээр дэлгэрснээр нь авч үздэг. Манжууд нэгэнт Xятадад уусч алга болсон учир монголчууд бид MONGOLIAN BUDDHISM гэж хэлэx бүрэн үндэстэй. Tөвдүүд бас үүнд дургүй, харин тэд TIBETAN BUDDHISM IN MONGOLIA гэж үздэг юм. Төвдүүд нэгэнт тусгаар тогтнолоо бүрэн алдсан тул ийм бодлого явуулах нь зүйд огт нийцэхгүй. Хүссэн, хүсээгүй бодит байдал CHINESE TIBETAN BUDDHISM гэж хэлэхэд хүргээд байнa. Ингэхээр бид Монголын Бурханы шашин (MONGOLIAN BUDDHISM) гэж байнга хэрэглэж, гадна дотнын олон хэлээр буулгаж байх нь нэн чухал. Энэ бүхэн миний хувийн бодол юм шүү. Хувийн бодол алдаатай байж болох тул та бүхэн гэгээн ухаандаа тунгаан бодно буй за.
2010 оны 3 сарын 8
13 comments:
Сайн байна уу Баатар ахаа таны бичсэнтэй санал нэгтэй байна аа. Бид туурга тусгаар өөрийн гэсэн хэл соёлтой ард түмэн атал бурханы сургаал номыг харь хэл дээр авах, мэдэхгүй хэл дээрээ (эгэл миний хувьд) уншуулах нь нэг л сэтгэлд бууж өгдөггүй юм. Энэ талаараа лам найзтайгаар маргахаар төвд хэл бол зүгээр нэг хэл биш санскрит хэлний үсэг цагаан толгойг авсан болохоор уламжлалаа хадгалахад энэ нь хэрэгтэй ухааны юм яриад ер халгаадаггүйм. тэхээр нь нээх маргаад байлгүй орхисон. Миний хувь жишээлбэл "Очир огтлогч судар" ыг англи, төвд, хятад гээд олон хэлруу орчуулаад болоод байгаа хэрнээ тэрийг монголоор орчуулахгүй төвдөөр нь уншаад байгааг ер хүлээж авч чадахгүйм билээ. Мэдээж хэрэг тухайн сударыг аль ч хэлрүү орчуулсан байлаа гэсэн орчуулахгүйгээр эхтэйгээ адилаар нь авч байгаа хэсэг байдаг л даа. Энэ бол тарни. Энэ бол тухайн бурхадын адис жанлавыг хадгалсан авиа саунд учир аль ч хэл дээр тэр хэсэг орчуулагддагүйгээр хадгалагддаг юм билээ. Жишээ нь "Heart Surta" буюу "Төгс билэгийн зүрхэн судар" энэ судар маш олон хэлрүү орчуулагдсан хэдий ч энэ сударт Бурхан багшийн айлдсан "Дадяата ум гади гади бара гади брахам гади боди суухаа" гэдэг тарни бол аль ч орчуулагдсан хэлэндээ энэ хэвээрээ хадгалаастай байдаг юм билээ...
гэх мэтээр яриад байвал олон зүйл байна аа. Гэхдээ манайхан сүүлийн үед эх хэлрүүгээ олон сайхан судар номыг орчуулж байгаам билээ.Үүний тод жишээ нь П.Бадрал гэдэг хүний орчуулагдсан сайхан номнууд "Агнистийн гэгээ" гэх мэт сайхан номнууд байна аа. Дэмжүүштэй л сайхан ажил. Гэхдээ хүн бүр чадах чинээгээр энэ ажилд хувь нэмрээ оруулсаар байх цагт болох бүтэх байхаа.Миний хувьд гэвэл www.mongoliantemple.com гэсэн вэб сайт ажиллуулж байгаа бөгөөд энэ виртуаль сүмд монгол хэлээр гарч байгаа ном сударуудыг хүмүүст хүргэх санаатай. Мөн П.Бадралын гаргасан "Агнистийн гэгээ" цувралаас зохиогчийнх нь зөвшөөрөлтэйгээр олон судар номуудыг оруулсан байгаа.
"Очироор огтлогч" буюу Дорж Жодба-гийн монгол орчуулга байдаг даа, харин доторхи тарниуд нь хуучнаараа юм билээ. Чанцал гэдэг хүн 2000 оны орчим шинэ үсгээр энэ судрыг хэвлэж байсан санагдана. Хайгаад үзээрэй. Асуух юм бас байна. Заваа Дамдингийн Хор чойнжун монгол хэлээр байдаг уу? Би Баарин Дармадала гэгээнтний тууривсан Хор чойнжунг шинэ үсгээр уншиж байсан. Гомбожав хамба төвд хэлнээс орчуулсан юм билээ.
Оросын Үнэн Алдартаны шашин, Грек үнэн алдартаны шашны харьцуулалт хоёр дээрх сэдэвтэй их төстэй санагдаж байна. Оросд Христийн итгэлийг дэлгэрүүлэхэд өмнөх бөө мөргөл бас саад болж байсан учраас Грекийн бурхад-Христийн гэгээнтнүүд-Оросын савдагуудыг нийлүүлж Үнэн алдартны шашныг оросуудад нэвтрүүлсэн. Харин шашныхаа утга учрыг зөвхөн хязгаарлагдмал хүрээнд л хүлээж авах боломжтой байсан ба, дорд хамжлагууд бол мухар сүсгээр дагах, үлгэр домгоор хүлээж авахаас өөр зам байгаагүй.
Монголд ч бас адил гэж бодож байна.
Монголд мухар сүсэг дэлгэрч дийлдэхээ байсан өнөө үед Монголын Бурханы шашин гэж ярих буруу. Би энэ санаагаа хэд хэдэн бичлэг дээрээ гаргаж байсан таныг ч мөн уншсан байх гэж найдаж байна. Хамгийн сүүлд Бурханизм гэдэг Оросын алтайд амьдардаг хүмүүсийн талаар бичсэн нийтлэл дээрээ бас дурдаад л авсан.
Наад зах нь Монголын гэсэн нэр доор лам нар завхайрч байгааг хэн ч зогсоож чадахгүй байна шүү дээ. Дээдийн гэгээн Далай лам нь хүртэл уурлаж бухимдаад бүр сүүлдээ авгайтай, эхнэртэй бол орхимжоо хая гээд байхад л дүлий дүмбэ оргиод л, Монголын Бурхан шашин ондоо гэсэн ойлголт ард түмэнд өгөөд сууцгааж байсан. Дөнгөж саяхан бас Далай Лам бас л Монголын лам нарыг шүүмжилснийг сонин мн дээр тавьсан байсан.
Өнөө үед Төвдийн Буддизм гэж Баруун орнуудад нэрлэдэг Буддизм маань даяаршиж тархаж байна. Энд үндэстний үзэл гэхээсээ илүү гарал үүслээр тэгж нэрлэсэн.за энэ яах вэ.
Мөн Шүгдэн сахиусны хувьд хэлэхэд Далай Лам үүнийг хориосон. Энд ямар нэг төвдийн гэх явуулга байхгүй.
Дашрамд, нэг зүйл асуухад, монгол бичгээр Бурхан шашин гэж байна уу? Бурханы шашин гэж байна уу? Гэдгийг хэлээд өгөөч. Бид саяхнаас л Бурханы гээд бичээд байгаа юм болов уу? би таамаглаад байна.
Эцэст нь, шашны үүрэг нөлөө өөрчлөгдөж байгаа энэ үед ялангуяа Буддын шашины хувьд бол яаж нэрлэгдэх нь хамаагүй, хамгийн гол монголчууд л агуулгыг нь зөв л ойлгож байвал болноо. Яваандаа хэрэв бид Буддын шашныг мухар сүсэггүй ухаарвал шинжлэх ухаанд Монголынх гээд л тэмдэглэгдээд явна шүү дээ. Одоо Барууны Буддизм гэж яригдах гээд байгаа шиг..
Хүндэтгэсэн Ээбээ
Шашин бол нэг л байх ёстой харин урсгалууд нь олон байж болно.Буддизм гэхээсээ илүү урсгал гэж ярьвал зохилтой.
Арабын шашин гэхэр Ислам, Италийн шашин гэхээр Католик гэж ойлгодог юм хаа ч байхгүй.Тэрэн шиг төвдийн шашин буддизм нтр гэдэг бол маш буруу.
Sanal neg baina
Huuchin usgeer Sharyn hsashin gej olj harj baisnaas Burhany shashin gej uzeegui bodvol baruuny yertontsod taarsan helleg baih aa. Tovdiin geed baihad bid nas tovdod dagaar orson yum shig baihaar yaagaad Mongolynh gej boldoggui yum gee l gej bodloo.
Би нэг газар Богдыг хэрхэн тодруулдаг байсан талаар мөн төвдөөс тодорсон сүүлийн 2 богдоос бусад нь маш эрт бараг хүүхэд насандаа улс төрийн тусгаар монголын гэсэн бодлогын уламаас эрт монголчуудад хорлогдож үхсэн байдаг.
Анх монголд орчуулж монголд оруулж ирж байгаад үргэлжлүүлж чадахгүй улааны тал нь дарагдаж шарын шашиныг манж монголыг удирдах хэрэглүүр болгосоныг хүн болгон мэднэ шүү дээ.
би түүх судлаач биш дээ Дээд монголчуудын Гүүш хааны талаар Төвөдтэй ямар харилцаатай байсаныг бодход монголын шарын шашин гэж байсан зүгээр байхоо. бид ямар төвд дагаар явсан биш бидний дараа үе бидний хэрэглэж заншсан үгийг хэрэглэн шүү дээ. Хятан гэдэг үг шиг болвол яана хэхэ.
Баатар ахаа би их МУИС д сурч байхдаа л түүхийг их сонирхож үзэж байсан надад нярун аас хойш эргүнэ, хятан, их монгол улс дараах үеийн талаар маш их сонирхдог таны ажилд амилт хүсэе.
Баттулгат баярлалаа.
Mongolian Buddhism. Монгол улс бурханы шашны төв болж чадвал жишээ нь бурханы шашны хөгжил монголд тулгуурласан, урлаг, уран зохиол, гүн ухаантны гэгээнтнүүд монголоос төрдөг, хүмүүс судлах гэж монголд ирдэг бол үед ингэж дуудагдахад болох зүйлгүй байхаа. Яг өнөөдөр бол бурханы шашны байдал мухар сүсгийн л чанартай ард түмний сэтгэхүйд тогтсон байдаг юм шиг санагддаг. Ямар сайндаа баабар шашныг өмөөрөхүй гэдэг нийтлэл бичиж байхав
Танаас нэгэн зүйл асуух гэсэн юм. Хубилай хаан болон юан гүрэн монголых уу хятадынх уу гэдэг дээр та өөрийн бодолоо хэлээч, учир нь талаар түүхийн форумууд дээр нилээдгүй маргаан үүсдэг, хятадууд бол шууд л хятадых гэж өмчирхдөг бас европт ер нь юан гүрэнийг хятад улс гэж ойлгодог юм шиг санагдсан.
Эх түүхээ сонирхон уншигч
Юань бүрэн бол яриангүй Монголын байлгүй яах вэ. Бид амьд сэрүүн байгаа цагтаа юу гэж өвөг дээдсийнхээ байгуулсан улс гүрнийг хятадуудад амархан өгөх билээ! Энэ тал дээр өөр юм ярих асуудалгүй.
Mer ser humuus buddizmyig Mongoloos garaltai gej uzdeg.
14 -zuund Tuvded reform hiigdsen geh sharyin shashin ni
Katolik sumiin sistemiig zeeldsen gedeg dam yaria baidag?!
Yu gehleer,
Pope - dalai lam
Latin hel - hari hel (tuvd)
Gem nugliig tulbur tulj baij tsairuuldag sistem...
Katolik sum ba Uls turiin noyorhol - tur shashnyi hoslol
Tengeriin tulaldaan - shambalyin dain geh met...
Latin heliig "tengeriin hel" hemeej , ard olond zaaj surgadaggui baijee! Zuvhun katolik sumiin deed hergem zergemtei nomlogchid l latin heliig meddeg baisan buguud tiinhuu ard olnyig duulgavartaigaar zahirdag baisan baigaa yum!
Mongol dahi sharyin shashin gevel l onoh biz dee!
Post a Comment