tag:blogger.com,1999:blog-44488189302269297242024-03-06T22:06:21.710-08:00Хvн Сударын Шогла ДэлгэмvШ. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.comBlogger200125tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-46830925147853202402014-09-23T18:19:00.002-07:002014-09-23T18:23:48.690-07:00Д.Баяр багшийн гэр бүлийнхэнд их баярлалаа. Талийгаач багшийн хойноос ийм сайхан буян хийж хамаг бүтээлийг нь гурван ботиор хэвлүүлэн гаргасан юм. Баяр багш бол олон зуун шавь нартаа байнга дурсагдах хувьтай хүн, Түүний Дорнод Монголын чулуун хөрөг, Хархорин нийслэлийн суурь судалгаа нь Монголын археологийн судалгаанд оруулсан үнэт хувь нэмэр болно. Баяр багшийн судалгааны эдгээр ботиуд ирээдүйн олон археологичдын гарын авлага болно гэдэгтт гүнээ итгэнэм. Номын цагаан буян арван зүгтээ дэлгэрэх болтугай.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjizGT1duhfi17-8Og6is3NxddCKl3ZDu0HFhsaGhfYcvybXmMLmbR2fdk4_U3hV0BRUcvE4DtoZKRBsPD9mY573FJfZw083_prDMUii3uk2czsmI7BqToXR0Q0_zjlYBkatlGdz5vA06A/s1600/DBayar.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjizGT1duhfi17-8Og6is3NxddCKl3ZDu0HFhsaGhfYcvybXmMLmbR2fdk4_U3hV0BRUcvE4DtoZKRBsPD9mY573FJfZw083_prDMUii3uk2czsmI7BqToXR0Q0_zjlYBkatlGdz5vA06A/s1600/DBayar.jpg" height="240" width="400" /></a></div>
<span class="fbPhotoTagList" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: Helvetica, Arial, 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;"><span class="fcg" style="color: #9197a3;"><br /></span></span>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-74485835623425121292014-09-23T18:12:00.002-07:002014-09-23T18:12:42.507-07:00Блог руугаа орж чадахгүй бараг бүтэн жил болсон юм. Гэтэл энэ миний аккоунт нь Гүүгл-д шилжээд учир нь олдохоо байсан байжээ. Одоо нэг юм дахиж нээлээ. 2014.9.23<br />
<br />Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-22222430062939271202011-06-17T07:42:00.000-07:002011-06-18T13:34:18.527-07:00Tүүхэн зургийн тухайд<p style="font-family: arial;"><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMDqEoBnxWjIHqX6s9N_GmTVVsBwbpD7J-aZV5lXSIUxd7rLkq7FEVqUl7xf-est7CH1uyemcEimE8p3lmUg2i8p89fhLfqi8cX4v8_CeHXNbMKvIcTgcTRXhru8haWuBqruMlUE4TBmw/s1600/BalDargynHamt.JPG"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 400px; height: 266px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMDqEoBnxWjIHqX6s9N_GmTVVsBwbpD7J-aZV5lXSIUxd7rLkq7FEVqUl7xf-est7CH1uyemcEimE8p3lmUg2i8p89fhLfqi8cX4v8_CeHXNbMKvIcTgcTRXhru8haWuBqruMlUE4TBmw/s400/BalDargynHamt.JPG" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5619206228339789986" border="0" /></a>Зураг 1.МАХН-ын Төв хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, БНМАУ-ын Ардын Их хурлын Тэргүүлэгчдийн дарга, БНМАУ-ын баатар, хөдөлмөрийн баатар, цэргийн алдарт жанжин, маршил Ю.Цэдэнбалын хамт (Зүүн гараас Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумын Намын хорооны дарга Д.Цоодол, сум нэгдлийн дарга,хувьсгалт тэмцлийн ахмад зүтгэлтэн М.Цэдэндорж нар малчны хотхонд. 1964 оны 11-р сард)</p><p style="font-family: arial;"><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlRI1nuQysOa4IiCJw5nxPh9eKBJ1TunL81Ulu0Qq-5WkmcZrUHK0Cc7VMB6UUd3YIUkSPAZ9RcuM3R6BuYe83AjYf5lI7geoOXBlG-_RnYuItYdHXzAUzpX3U9d-kgRi0MnC09CngeGU/s1600/AavTsoodolFrantsad.JPG"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 400px; height: 275px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlRI1nuQysOa4IiCJw5nxPh9eKBJ1TunL81Ulu0Qq-5WkmcZrUHK0Cc7VMB6UUd3YIUkSPAZ9RcuM3R6BuYe83AjYf5lI7geoOXBlG-_RnYuItYdHXzAUzpX3U9d-kgRi0MnC09CngeGU/s400/AavTsoodolFrantsad.JPG" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5619205858996592130" border="0" /></a>Зураг 2. Энэ зургийг 1968 оны 5-р сард Франц улсын нийслэл Парис хотод орших Эйфелийн цамхагийн хоёр давхарын үзвэр үйлчилгээний танхимд авахуулав. Зураг дээр: зүүн гараас Гадаад явдлын яамны Ёслолын хэлтсийн дарга П.Цэрэнцоодол, АИХ-ын ажилтан Ядамсүрэн, Улаанбаатар хотын намын хорооны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга Б.Алтангэрэл, маршил Чойбалсангийн охин тухай үед Франц улсад сурч байсан Ч.Сувдаа, Соёлын яамны сайд Сосорбурам, Өвөрхангайн аймгийн Баян-Өндөр сумын Намын хорооны дарга, Улсын бага хурлын гишүүн Д.Цоодол</p><p style="font-family: arial;"><br /></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-11169030821513680732011-06-03T12:04:00.000-07:002011-06-03T23:46:54.809-07:00Хятад хилээ хаавал Монгол хөгжинө<p style="font-family: courier new;"><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX-SPFzpJN49RRmJ0KIDpcjsKj93JeCBBKEX3EmboM901p08_bMTjxfn7crtdhyE7wwZ51PFDq1i9NxEhmwBpiCtsMlg8dFJQybtLlKihe3OOmV4FVuEOAITBHH06XtaTRjwkBYPAwQpk/s1600/Mongols-map.png"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 400px; height: 288px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX-SPFzpJN49RRmJ0KIDpcjsKj93JeCBBKEX3EmboM901p08_bMTjxfn7crtdhyE7wwZ51PFDq1i9NxEhmwBpiCtsMlg8dFJQybtLlKihe3OOmV4FVuEOAITBHH06XtaTRjwkBYPAwQpk/s400/Mongols-map.png" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5614075038316810562" border="0" /></a></p><p class="MsoNormal" style="font-family:arial;"><br /><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >Манай мэдээллийн хэрэгслэлээр Ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >в</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >р Монголд </span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >рн</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ж байгаа </span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ймээн самууны талаар бараг мэдээлэхг</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >й байна. Н</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >г</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >өө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" > Монголын эрх ч</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >л</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >өө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >, ч</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >л</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >өө</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >т хэвлэл хаана байна?</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" > <span style=""> </span>Ардын баатар Бат-</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >лээс алдарт нийтлэгч Баабар х</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ртэлх сэхээтн</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >д хаана явна?</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" > </span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >Газрын гаваар орсон мэт ганц ч </span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >г тэд дуугарах</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >й байгаад гайхаж байна.<span style=""> </span></span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >Сэтг</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >лчид мэдээлэх х</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >сэ</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >л</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >г</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >йдээ биш цаанаас нь мэдээл</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >лэх х</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >сэлг</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >й байгаад хэргийн нууц оршино хэмээн би хардаж байна. Арчааг</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >й энэ айдас х</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >йдэс нь урд хил</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ээ хаалгавал улаан хоолой давах юмгү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >й болно гэдэгт байгаа болов уу даа. Хятадууд хохь чинь ш</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" > ходоодтой чинь тооцоо хийнэ ш</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" > гээд манай Хятадад<span style=""> </span>ээлтэй дарга нарыг маань айлгаад байна уу даа. <span style=""> </span>Манай эрх мэдэлтэй эрхм</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >д </span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >ч багананы цаагуур н</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >рээ нуудаг балчир х</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >үү</span><span style="font-family: arial;font-family:arial;" >хэд шиг айгаад байна уу даа.</span></p> <p style="font-family: arial;" face="arial" class="MsoNormal"> </p> <p style="font-family: arial;" class="MsoNormal"> </p> <p style="font-family: arial;" class="MsoNormal">Би хувьдаа Хятад хилээ бушуухан хаагаасай гэж боддог. Монголчуудыг уусгаж сорох бодлоготой Хятад яалаа гэж задгай тавьсан хилээ амархан хаах вэ. Хорин жил бид Хятадын хогийг хурааж байгаль дэлхийгээ цөвтүүллээ, бордоотой ногоог нь идэж хордлоо, хийж чадах ажлаа тэднээр хийлгэж улам залхуу боллоо, цэцэг цэврүү шиг охидоо бузарлуулж цус бохирдлоо, одоо болоо юм биш үү. Хоёр жил бүсээ чангалбал тэсэх байлгүй дээ. Тэр хооронд амьд хүн аргатай гэгчээр гачигдсан бүхнээ монголчууд бид өөрсдөө хийгээд эхэлнэ. Хувийн үйлдвэрлэл хөгжиж байж л монголчууд хөл дээрээ зогсох горьдлого бий болно. Хэрвээ тэгэж чадвал монгол хүн ажилтай болж, монголчууд хөлсөө урсган улаан гараарaa баялгийг бүтээж, монголын ариун хөрсөнд ургасан хүнс тэжээлээ хэрэглэж монгол хүн эрүүлжиж, Монгол орон өнгө жавхаатай өөдөлж дээдлэхийн үүд хаалга нээгдэнэ. Эгэл малчин гэхэд ахуйн хэрэглээгээ өөрөө хангаад мянга мянган жил амьдраад болоод ирсэн шүү дээ. Тэгвэл бидэнд одоо мэдлэг боловсрол, техник технологи бүх л юм байна. Заавал Xятадын гарыг харж хямдыг хайх шаардлагагүй. Хямдыг хайх тутам ухамсраараа ч ахуйгаараа ч улам ядуурна. Цөөхөн монголчууд бид чанартай, эдийн сайныг хэрэглэх боломжтой. Урд хилээ хаах нь монголчуудад олон талаар ашигтай. Ажлын байр буй болж үндэсний үйлдвэрлэл сэргэхээс гадна шороон түмэн хятадуудад уусч хайлахаас нэгэн талаар сэргийлж, тусгаар тогтнолоо хамгаалах бас нэгэн баталгаа болно.<br /></p><p style="font-family: arial;font-family:arial;" class="MsoNormal" >Ө<span style="">н</span>ө удаан жил ө<span style="">вг</span>ө<span style="">д</span>өө<span style="">с уламжилж ирсэн эх нутгийн х</span>ө<span style="">рс</span>ө<span style="">н доорх </span><span style="">б</span>аялгаа бид ядарч арга барагдлаа, одоо л идэхгү<span style="">й бол хэзээ идэх вэ гээд </span>вагон вагоноор, тэрэг тэргээр нь урагш хил давуулан зөө<span style="">ж хямд </span>ү<span style="">нээр</span> худалдах шаардлага байна уу? Тэр хямдаар худалдсан ашиг ард тү<span style="">мэнд нялзаж байна уу? Ёстой </span>ү<span style="">г</span>ү<span style="">й байх аа. Хятад н</span>үү<span style="">рсг</span>ү<span style="">йдээ манайхаас аваад байгаа юм биш. Н</span>өө<span style="">ц</span>өө<span style=""> хав дарж шороон т</span>ү<span style="">мэн хятадуудынхаа ирээд</span>ү<span style="">йг бодож манайхаас н</span>үү<span style="">рс татаж байгаа юм.</span> <span style="">Нэг ёсондоо би </span>ү<span style="">хэхээр чи т</span>ү<span style="">р</span>үү<span style="">лээд </span>ү<span style="">х гэсэн </span>ү<span style="">гийг тэд хэрэг</span><span style="">ж</span>үү<span style="">лж байна</span><span style="">.<span style=""> </span>Бид баян</span>даа нүү<span style="">рсээ урагш нь </span>ө<span style="">г</span>өө<span style="">д байгаа юм биш, бидний т</span>ө<span style="">р засаг</span><span style=""> арчааг</span>ү<span style="">йдээ </span>ө<span style="">в</span>ө<span style="">г дээдсийн хэдэн мянганы турш </span>ө<span style="">вл</span>үү<span style="">лж </span>ү<span style="">лдээсэн х</span>ө<span style="">р</span>ө<span style="">нгийг </span>ү<span style="">рэн таран хийж байна. Монголд хэдxэн х</span>ү<span style="">н баяжаад яах юм бэ. Тэд ямар </span>ү<span style="">хэхээрээ хамаг юмаа аваад хoрвоогоос явах биш. Хатуухан хэлсэн бол уучлаарай. <span style=""> </span>Монголд хуримтлагдсан</span> баялгийг ард тү<span style="">мэндээ з</span>ө<span style="">в зохистой хуваарилж, </span>ү<span style="">р ашигтайгаар <span style=""> </span>хэрэглэж <span style=""> </span>чадвал айл </span>ө<span style="">рх б</span>ү<span style="">р </span>өө<span style="">д</span>ө<span style="">лж дэвжих боломж бий. Харин ч манайхан байгалийн баялгаа зарлаа гээд </span>өө<span style="">д</span>ө<span style="">лж дэвжихг</span>ү<span style="">й, улам ядуурч хоосрох нь гарцааг</span>ү<span style="">й. Энэ бол х</span>ө<span style="">гжиж буй олон арван орны амьдрал практик батлагдса</span>н бодит жишээ.</p> <p style="font-family: arial;font-family:arial;" class="MsoNormal" >Хэрвээ Монголын тө<span style="">р засаг</span> бодлогоо алсын хараатай <span style=""> </span>зө<span style="">в боловсруулж, г</span>ү<span style="">йцэтгэх засаглал т</span>үү<span style="">нийг нь <span style=""> </span></span><span style="">б</span>ү<span style="">х шатандаа бодитоор хэрэгж</span>үү<span style="">лж, х</span>ү<span style="">н ард</span><span style=""> нь жигдээр х</span>ө<span style="">гж</span>өө<span style="">д улс т</span>ү<span style="">мэ</span><span style="">н нь <span style=""> </span>х</span>ө<span style="">л дээрээ босоод ирвэл гадна буй монголчууд аяндаа хуйларч дагаад л ирнэ. Чадахг</span>ү<span style="">й бол Туваа нар шиг<span style=""> </span>Mонголоо доромжлоод, чангаасан ч цаашаа хараад н</span>үү<span style="">р буруулан сууж байх болно. Х</span>ү<span style="">н гэдэ</span>г ердөө<span style=""> хуурамч амьтан, дандаа чадалтны </span>ө<span style="">мн</span>ө<span style=""> мэхийж байдаг. </span><span style=""></span> Монгол ү<span style="">ндэстний манлайлагч </span>бол хэнээс ч айж сү<span style="">рдэхг</span>ү<span style="">й, алтан ургийн хэлэрхий, алаг махны тасархай, халуун цус нэгт хамаатан садангаа хурайлан дуудаx ёстой. Яадаг юм бэ х</span>ү<span style="">н дагаад х</span>ө<span style="">гжил ирнэ биз дээ.</span><span style=""> Монголын т</span>ө<span style="">рийн жолоодогчид </span><span style=""><span style=""> </span>урд<span style=""> </span>хилээр сэтэрхий тэвнэ ч гадагш гаргах</span>ү<span style="">й, Хятадын хогноос ширхэгийг ч авахг</span>ү<span style="">й,</span><span style=""> эх нутагтаа эзэрхэг г</span>ү<span style="">рн</span>үү<span style="">дийн ц</span>ө<span style="">мийн хаягдлыг б</span>ү<span style="">р ч</span><span style=""> булшлуулахг</span>ү<span style="">й, с</span>өө<span style="">м газар ч харийнханд т</span>ү<span style="">рээсл</span>үү<span style="">лэхг</span>ү<span style="">й, х</span>ү<span style="">н ардынхаа гэрэл ирээд</span>ү<span style="">йн т</span>ө<span style="">л</span>өө<span style=""> сэтгэл з</span>ү<span style="">рхнээрээ </span><span style="">ажиллах ёстой.<span style=""> </span>Бас шаахайн м</span>ө<span style="">р</span>өө<span style="">р Монголынхоо алтан шороог тамгалуулахг</span>ү<span style="">йгээ ч мэдэх ёстой. <span style=""> </span>Хэрвээ чадахг</span>ү<span style="">й бол чадвартай х</span>ү<span style="">м</span>үү<span style="">ст орон зайгаа тавьж </span>ө<span style="">г</span>ө<span style="">х хэрэгтэй. </span><span style="">Манай т</span>ө<span style="">рийн дээд удирдлагат буй х</span>ү<span style="">м</span>үү<span style="">ст сэтгэл, мэдрэмж, манлайлах чадвар </span>ү<span style="">нэхээр тутаж байна.</span></p> <p style="font-family: arial;font-family:arial;" class="MsoNormal" >Тэрслүү<span style=""> </span>ү<span style="">злээ тэрлэсэн,</span></p> <p style="font-family: arial;" class="MsoNormal">Ш.Баатар</p> <p style="font-family: courier new;"><br /></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com38tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-18202106298550980122011-06-01T15:34:00.000-07:002011-06-01T20:20:13.602-07:00Өвөр Монголд өрнөж буй бослого хөдөлгөөний талаарх хувийн бодол<p style="font-family: arial;"><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRZzmiiBs6mWwz9G1EH5nMwJyeaV0ndZJhbxS9RqnCp6CNTwTRUdLlawhdMzvY9s2mp2KlSz0zIon4UbFMKG-rLCrlRnzs_qhP6YzcCDb-eLRl14WmaEDnEnQz08HkwqiklQDXpXgtOvY/s1600/InnerMongoliaMap.jpg"><img style="text-align: center; margin: 0px auto 10px; width: 400px; display: block; height: 301px;" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5613384490333074450" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRZzmiiBs6mWwz9G1EH5nMwJyeaV0ndZJhbxS9RqnCp6CNTwTRUdLlawhdMzvY9s2mp2KlSz0zIon4UbFMKG-rLCrlRnzs_qhP6YzcCDb-eLRl14WmaEDnEnQz08HkwqiklQDXpXgtOvY/s400/InnerMongoliaMap.jpg" border="0" /></a><br /><span style="font-family:arial;">Өвөр Монголд бослого хөдөлгөөн гардаггүй байсан гол шалтгаан нь хэт их хятаджуулсанд оршино гэж боддог байлаа. Харин энэ бодол эндүүрэл байжээ. Өвөр Монголын умарт хэсэгт Зөвлөлтөөр хамгаалуулсан Монгол улс тусгаар тогтнож байсан явдал бол хүйтэн дайны үед Хятадын эрх баригчдад учруулж байсан хамгийн том аюулын харанга байв. “Айсан хүнд аргал хөдөлнө” гэгчээр Xятадын эрх баригчид тэр цагт Өвөр Монголыг хятаджуулах үйл ажиллагааг нэн эрчимтэй явуулах болжээ. Өвөр Монголын нутагт хятадууд сууршиж, тариалан хөгжүүлэхэд цаг уурын нөхцөл байдал ямар ч садаа болсонгүй. Өвөр Монголын нам дор газар Төвдийн агаарын сийрэгжилттэй өндөрлөг, Шинжааны элсэн цөлтэй зүйрлэхийн аргагүй үржил шимтэй учир хятадууд тун амархан суурьшжээ. Эхлээд тэд Өвөр Монголын хот тосгод руу төмөр зам татаж, төмөр зам дагаад асар олон хятад сууринг буй болгож, түүгээр ч барахгүй илгээлтээр хятад залуусыг малчин болгож, тэднийг монгол бүсгүйчүүдтэй гэрлэх үүд хаалгыг нээх зэрэг олон аргаар хан үндэстэн хятадууд Өвөр Монголд олширч, улмаар Өвөр Монголчууд төрөлх нутаг дээрээ үндэсний цөөнх болон хувирсан гунигт түүхтэй.</span><span style="font-family:arial;"><br /></span></p><p style="font-family: arial;"><span style="font-family:arial;">Өвөр Монголын нутагт явагдсан эх нутаг, эх соёл, эрх чөлөөний төлөө тэмцэл олон улсын хараа хяналтад өртөлгүй хаагдмал ирсэн тул монгол тэмцэгчдийг Хятадын эрх баригчид үй олноор нууцаар устгаж амжсан юм. Үүнийг нотлох түүхийн баримт хангалттай олон бий. Олон удаагийн цуст яргaллыг даван туулж үлдсэн нь хүүхэд, хөгшид, эмэгтэйчүүд, зүрх нь үхсэн эрчүүд байсан хэмээн зарим ахмад өвөрлөгч нaр хуучилдаг билээ. Тухайн цаг үеийн байдал, гадны хүчин, дотоод сэтгэхүйгээс болоод Монгол улсын иргэд ах дүү Өвөр Монголчуудад цаг тухайд нь сэтгэл санаaны болоод эд материалaa</span><span style="font-family:arial;">р</span><span style="font-family:arial;"> тусалж дэмжих ямар ч боломж байсангүй. Харин Монгол улсад байсан эрлийз тагнуулуудаараа дамжуулаад Өвөр Монголчуудыг Xятадад уусаад дууссан гэсэн мэдээллээр монголчуудын тархийг угааж, монголчууд хоорондоо хөндийрөх эндүүрлийн үүд амыг нээж өгсөн. Үүнд Oросын оролцоо мөн их байсан. Тэр цагт оросууд монголчуудыг нэгтсэн хүчтэй болгохгүй, Xятaдыг коммунист орон болгохын тулд тэдэнд зусардсан бодлого барьж байв. Үндсэндээ Монгол түмэн хоёр их гүрний тоглоом болсон хэрэг. Зөвлөлт гүрэн бутран унаж, Монгол оронд нөлөөлөх нөлөө эрc буурснаар ардч</span><span style="font-family:arial;">и</span><span style="font-family:arial;">лал Монголд хөгжих сайн нөхцөл бүрэлдэж өгсөн юм. Монгол орон алдаа оноотой ч сүүлийн 20 жил ардч</span><span style="font-family:arial;">и</span><span style="font-family:arial;">ллын замаар тууштай явж буй нь Өвөр Монголчуудад нэгийг бодогдуулж, сэтгэлийн гүндээ хадгалсан итгэлийнхээ цогийг бага багаар бадраах боломжийг олгожээ. Нэг үгээр хэлбэл Өвөр Монголчуудын хувьд ертөнцийг харах цонх нь монгол соёл, монгол ахуй, Монгол орон, Монгол улсын ардч</span><span style="font-family:arial;">и</span>лал болж чадсан. Өвөр Монголчуудын ирээдүйд итгэх итгэл ихээхэн нэмэгдсэн, монгол соёлоо авч яваа Монгол улс тэдэнд ил далд ихээхэн нөлөөлөх болсон.<span style="font-family:arial;"><br /></span></p><p style="font-family: arial;"><span style="font-family:arial;">Ийнхүү Өвөр Монголчуудын дотоод итгэл нэмэгдэх тутам орчноо харах нүд бас өөрчлөгдөж, хятадуудын дарлал мөлжлөгийг улам үзэ</span><span style="font-family:arial;">н</span><span style="font-family:arial;"> ядах, тэднийг жигших болж, хорсол хилэнгийн гал тэдний зүрхэнд дүрэлзэх хэмжээнд болж иржээ. Энэ хэдэн жилд хуримтлагдсан тэр хилэнгийн галыг бадраахад Баруун Үзэмчинд газар нутгаа хамгаалан тэмцээд алтан амиа алдсан монгол залуугийн хэрэг хуурай цучил болсон нь мэдээж. Хэргийн эзэн хятадууд хэзээ нэгэн цагт ийм юм болно гэдгийг урьдаас мэдэж байсан тул цэрэг цагдаагийнхаа хүчийг улам нэмж, олон улсын хараа хяналтаас урьдын адил нууж хааж байгаад “<span style="font-weight: bold;">барын зулзагыг бага дээр нь дарaх</span>” уламжлалт аргаа хэрэглэв. Олон жил дарлагдсан Өвөр Монголчуудаас ийм зориг зүрх гарна гэж хөрш Монгол орны иргэд төсөөлөө ч үгүй явлаа. Өвөр Монголчууд ахуйн соёлоороо хичнээн хятаджлаа ч зүрх сэтгэлээрээ монгол хэвээрээ байгаа энэ бослого үймээн харуулж байна. Хятадын соёлын нөлөөнд гүн орсон Өвөр Монголчууд бол муйхраар тэмцэж буй уйгар, төвдөөс ихээхэн ялгаатай. Тэдний ихэнх нь интернэтээс мэдээллээ авдаг, дэлхий дахинд юу болж байгаа харж чаддаг, хятад хүнээс тутахгүй хэлийг нь эзэмшсэн тул эрх баригч хятадуудыг хамгийн ихээр сандаргаж байгаа нь мэдээжээ. Тэгээд бас тэдний ард ардчилсан Монгол улс байна. Монгол улс бол бүх Өвөр Монголчуудын хувьд Журас</span><span style="font-family:arial;">и</span>лим нь болно. Одоо цагт ямар ч Өвөр Монгол хүн “<span style="font-weight: bold;">бид мөхсөн ч ард маань Монгол улс байна</span>” гэж бахархалтайгаар хэлж чаддаг болсон цаг. Бид л арчаагүйдээ улс үндэстнийхээ талаар нарийн бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлж чадахгүй байгаа болохоос Монгол хэмээх нөмөр халх улс тэдний хувьд бол байгаа юм аа.<span style="font-family:arial;"><br /></span></p><p style="font-family: arial;"><span style="font-family:arial;">Өнөөгийн энэхүү явуулж буйж Өвөр Монголчуудын бослого хөдөлгөөн нь сайн муу хоёр талтай. <span style="font-weight: bold;">Сайн тал н</span>ь бол дэлхийн дахины мэдээллийн хэрэгслэлээр эл үйл явдал түгж, монголчууд бол олуулаа юм байна, бас эрх ашгийнхаа төлөө босч тэмцэж чаддаг юм байна, Өвөр Монголчууд харaахан хятад болчихоогүй юм байна, улмаар Монгол гэдэг үндэстэн байдаг юм байна гэсэн ойлголтыг мэдэхгүйд төрүүлж, мэддэгт бататгах сайн талтай юм. Нэг үгээр хэлбэл Монгол улсад ашигтай сурталчилгааг дэлхий нийтэд хийж байна. <span style="font-weight: bold;">Сөрөг тал нь</span> Өвөр Монголчууд төрөлх нутаг дээрээ улс төр, соёлын хувьд Хятад улам хавчигдах болно. Босогчдын тодорхой хэсэг хятадуудын ярaглал тамлалд өртөж амь насаа алдах болно. Улмаар Монгол улс болоод Өвөр Монголчуудын хоорондох соёлын харилцаа зогсоход хүрнэ. Гэхдээ л 1981 онд гарсан оюутны хөдөлгөөнөөс хойш 30 дахь жил дээрээ энэхүү бослого хөдөлгөөн Өвөр Монголд гарч буй нь ав</span><span style="font-family:arial;">л</span><span style="font-family:arial;">ига</span><span style="font-family:arial;">л</span><span style="font-family:arial;">д идэгдсэн Өвөр Монголын засаг төрийн удирдагч хан үндэст</span><span style="font-family:arial;">э</span><span style="font-family:arial;">нд өгч буй том цохилт боллоо.</span><span style="font-family:arial;"><br /></span></p><p style="font-family: arial;"><span style="font-family:arial;">Цаг үеийн байдалд Монгол улсын иргэд бид ямар байр суурийг барих хэрэгтэй вэ гэдэг асуудал тулгараад байна. Хоёр улсын харьцааг муутгачихна гээд бүлх залигсан мэт дуугүй суугаад байж мэдээж болохгүй. Ардчилсан Монгол оронд мэдээлэл бол чөлөөтэй байх ёстой. Бас бодитой байх ёстой. Дэмжиж байна гээд туг далбаа намируулаад, хоосон уриа лоозунг хашгираад байх бас хэрэггүй. Яг нөгөө “Ардын илч” кинон дээр гардаг хоёр данжаад Ариунаа Тулга хоёрыг нуудагтай адил аргаар Өвөр Монголчуудыг дэмжих хэрэгтэй юм. Манай улсын удирдлага харин ганц нэгээрээ зугтаад гарч ирж буй монголчуудыг хүний голгүй бариад буцаагаад өгчихдөг шившигтэй, хүний мөсгүй, арчаагүй байдлаасаа салах хэрэгтэй. Хэрвээ лай болно гэж бодвол Монгол паспорт өгөөд АНУ-ын элчингээр дамжуулаад эрх чөлөөний оронд тэднийг гаргачих хэрэгтэй. Яваандаа монголчууд бид чангараад ирэхээр Улаанбаатар ханиахад Хөххотод найтийдаг болмоорсон. </span><span style="font-weight: bold;font-family:arial;" >Өвөр Монголчууд оршин тогтнох нь Монгол улсын тусгаар тогтнолын бас нэгэн баталгаа юм шүү</span><span style="font-family:arial;">.</span></p><p style="font-family: arial;"><br /></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com16tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-46888468834788555782011-05-28T19:24:00.000-07:002011-05-28T19:31:46.064-07:00Хуандийн зарлиг ба монгол бичиг<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHuNgKTBcjeVs4zpQ_ZJnZwRH1GrA_tap29nU1-h5nZ6S7Z0x8GEWOCz9rpomUYiXqaRsJqV4I91-K7yHQh5YHLq65puKQ-mov1tfkJ3dLtTBbjd-ckYLhHGjz4cIxCBZTmJ2MmL82fdQ/s1600/EveerTetgegchHaanyZahia.JPG"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 400px; height: 264px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHuNgKTBcjeVs4zpQ_ZJnZwRH1GrA_tap29nU1-h5nZ6S7Z0x8GEWOCz9rpomUYiXqaRsJqV4I91-K7yHQh5YHLq65puKQ-mov1tfkJ3dLtTBbjd-ckYLhHGjz4cIxCBZTmJ2MmL82fdQ/s400/EveerTetgegchHaanyZahia.JPG" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5611959737746083170" border="0" /></a><br /><span style="font-family:arial;">Монгол бичиг хичнээн чухал болох талаар нэгэн баримт дэлгэн учрыг хэлье. Ар Монгол Манж Чин улсад дагаар орохоос өмнө Төвдийг Ойрадын Хошууд аймаг захирдаг байсан тул Манжийн хаанаас Далай ламд явуулсан захидлууд шар торгон дээр монгол бичгээр бичигддэг байснаас нэлээд хэд нь бидний үе хүртэл уламжлагдаж ирсэн. Хятадууд Төвдийн өөрийн орны салшгүй нэгэн хэсэг болохыг нотлохоор эдгээр баримтыг нийтэд саяхан дэлгэн тавьсан билээ. Гарын дор байгаа нэгэн хятад номонд зургаар хэвлэгдсэн ийм нэгэн монгол бичгийн захиаг та бүхэнд толилуулья:</span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" ><br /><br />Хуандийн зарлиг:</span><br /><br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" >Баруун этгээдийн үлэмж сайн амгаланд Бурханыг дэлхий дэх Бурханы</span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" > сургаалийг эрхэлсэн, хамгийг мэдэгч Очир дарь Далай лам дор илгээвэй.</span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" ><br /><br />Тэнгэрийн ивээл дор энд энх амгалан. Хамгийг мэдэгч Далай ламын энх</span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" > амгалан мэндийг сонсож машид баясваа. Зар газар хэдий хол дэх бөхсөөр</span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" > үргэлжид тасралгүй сайсаар сэтгэхийн тул, тэгэхээр тусалж, Цэрэн лам, </span> <span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);font-family:arial;" > Самдан гэлэн эднийг, мэндийг асуухаар илгээвэй.</span> <span style="font-family:arial;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(102, 0, 0);"><br /><br />Эвээр засагчийн арван дөрөвдүгээр он, Зуны сүүл сарын хорин дөрөвнөө.</span><br />/1657 оны 6 сарын 24/</span> <span style="font-family:arial;"><br /><br /><span style="font-weight: bold;">Үүнээс үүдээд дүгнэн хэлэхэд:</span></span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />1. 400-гаад жилийн тэртээх монгол хэл үндсэндээ хэвээрээ. Харин илүү яруу тод байна. Монгол бичиг байгаагүй бол бичгийн соёлын энэ амт шимтийг бид мэдрэхгүй байсан.</span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />2. XVII зуунд Монгол хэл бол евроазид олон үндэстний харилцааны хэл байсаар байсан. Одоогийн англи хэлний үүргийг тухайн бүс нутагт монгол хэл бичиг гүйцэтгэж байжээ. Бидний өвөг дээдэс их хүчирхэг байсны үнэн баталгаа нь үнэн түүхийг тэмдэглэн үлдээсэн монгол бичиг болж байна.</span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />3. Манжууд монгол бичгийг хуулан авч, Далай ламтан хүртэл монгол хэлээр, монгол бичгээр гадаад дэлхийтэй нэвтрэлцэж, олон улсын түүх монгол хэлээр бичигдэж байсан гээд бодохоор бид яавч монгол бичгээ сэргээх юмсaн гэсэн тэмүүлэл өөрийн эрхгүй төрж байна.<br /><br /><br /></span>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-3109715394840051092011-05-28T13:25:00.000-07:002011-05-28T21:40:28.780-07:00Өвөр Монголчуудын тухайд<span style=";font-family:arial;font-size:100%;" ><br />Баруун үзэмчинд бослого хөдөлгөөн гарсантай холбогдуулан Өвөр Монголын тухай монгол бичгээр уншиж харснаа хэдэн үгээр товч хэлье.<br /><br />Монгол Манжид эзлэгдэхээс өмнө Дөчин түмэн Mонгол, дөрвөн түмэн Ойрад гэж явсан бөгөөд Лигдэн хааны үед монголчууд нь зургаан түмэн болж задарсан ба хоорондоо Зүүн, Баруун Монгол (Oйрадыг үүнд хамруулахгүй) хэмээн хоёр хуваагдаж. Зүүн Монголд Халх, Урианхай, Цахар гурван түмэн, Баруун Монголд Ордос, Еньшэйбү, Түмэд гурван түмэн багтаж байгаад Урианхай түмнээс Xорчин аймаг Манжид урваж, Xарчин аймгаа дарж аваад Цахар аймгийн эсрэг босч тэднийг Mанжтай хавсарсан дарснаар, Цахар ялагдаж монголчууд эргэж буцалтгүй салж саринасан. Ингээд ээлж дарааллаар монголчуудыг манж нар өөр хооронд нь дайтуулах аргаар 1636 онд бүрэн эзэлж авахад Халх түмэнгээс бусад нь Манжийн эрхэнд орсон ба тэднийг 6 чуулганд хувааж, Гадаад Монголын төрийг засах яам байгуулан, түүнийгээ Монгол журган хэмээн нэрлэх болжээ. Энэ 6 чуулганыг Шилийн голын, Жирмийн, Зостын, Хөлөнбуйрын, Зуун-үдийн, Улаанцавын чуулган хэмээн нэрлэж, эдгээр чуулган Иргэн улс хүртэл хэвээр оршин тогтнож байгаад Дундад иргэн улсын үед 8 аймаг болон хуваагдсан нь Шилийн гол, Жирмэн, Хөлөнбуйр, Зост, Улаанцав, Баяннуур (Урад), Ордос (Зуун-Үд), Aльшаа аймаг бөгөөд саяхнаас 4 том аймгийн зохион байгуулалтыг эвдэж хот болгосон бөгөөд Шилийн гол, Хөлөнбуйр, Баяннуур, Альшаа 4 аймгаараа үлдэж, Ордос аймгийг Ордос хот, Улаанцав аймгийг Бугат хот (голдуу Баотоу гэнэ), Зост аймгийг Улаан хот (голдуу Чэфэнг гэнэ), Жирмэн аймгийг Түнляо хот гэж нэрлэж байна. Үндсэндээ Өвөр Монголын тэн талыг хятадад уусган авч хятадаар ингэж нэрлэх болжээ. Монгол соёлоо сайтар хадгалж үлдсэн Шилийн гол аймаг нь 10 хошуунаас бүрдэх ба түүнд зүүн баруун сөнөд, зүүн баруун үзэмчин, 2 авга, 2 авга нар, 2 хуучид зэрэг орж байна.<br /><br />Энэхүү Баруун үзэмчин нь малчид ихтэй монголоороо байгаа газрын нэг юм. Хэдэн жилийн өмнө үзэмчинд насаараа суусан Aян хэмээх харчин залуу National Geographic сэтгүүлийн фото зургийн уралдаанд шагналт байранд ороод АНУ-д үзэсгэлэнгээ гаргаж, Станфордын их сургуульд лекц уншихад нь уулзаж ярилцаж байхад "-Үзэмчингүүд сайхан монгол ахуйтай ч эрчүүд нь архиа ууж гуньж гутраад, хүүхнүүд нь амьжиргаа хайж хужаа нартай суугаад хайлж дуусч байна аа ах минь. Харуусаад харуусаад барахгүй уй гашуу биднийг нөмөрч байна даа. Ядарч доройтно гэдэг ямар их гутамшиг вэ. Ар монголын ахан дүүс маань ойлгодог болоосой" гэж халаглаж байсан юм.<br /><br />Товчхондоо ийм байна. Өөрсдөө дэлгэрүүлээд хараарай.<br /><br /></span>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com8tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-49637037948269883442011-03-10T18:06:00.000-08:002011-03-10T18:09:04.658-08:00ЯРГАЧИНГУУДАД ӨГӨХ ХАРИУ<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8j3XIiyb-kueNS-KQut7eijywL-2XwVCrfzQOs8xIf56ubbHTcc53g0QBS-fpJYjMmP0rmaliZRlbkoo0-wr74kKr09wVdyk_5ss-wUyk5rWQBetZE8a42zmTiyFpWxC02WgmW-WRT9I/s1600/akim_013.jpg"><span style="font-family:arial;"><img style="TEXT-ALIGN: center; MARGIN: 0px auto 10px; WIDTH: 191px; DISPLAY: block; HEIGHT: 275px; CURSOR: hand" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5582638346579390626" border="0" alt="" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8j3XIiyb-kueNS-KQut7eijywL-2XwVCrfzQOs8xIf56ubbHTcc53g0QBS-fpJYjMmP0rmaliZRlbkoo0-wr74kKr09wVdyk_5ss-wUyk5rWQBetZE8a42zmTiyFpWxC02WgmW-WRT9I/s400/akim_013.jpg" /></span></a><br /><span style="font-family:arial;">АКИМЫГ ОЛНЫ ӨМНӨ ЦААЗЛАЖ,<br />ГЭР ХОТЛООР НЬ ХҮЙС ТЭМТРЭХИЙГ<br />САНААРХАЖ БУЙ ЯРГАЧИНГУУДАД ӨГӨХ<br />ХАРИУ </span><br /><br /><span style="font-family:arial;">Муусайн яргачин хийгээд алуурчид аа!<br />“Монголын мэдээ” хэмээх зуунаас урт ганцхан өдөр наслах шар сонины С.Энхзаяа хэмээх морь унасан толгойгүй хүн Г.Акимын аймшигтай гэмт хэргийг илрүүлэн нийтэлжээ. Тэр нь юу гэвэл Г.Аким гэгч зөнтөг луйварчин “Монгол Улсын Үндэсний номын санд хадгалагдан буй 108 боть Ганжуур, 226 боть Данжуурыг бүхлээр Орост гаргаад худалдчихсан” гэнэ. Тэгээд тэр “Манай улсын түүх, соёлын үнэт өвийн жагсаалтад дээгүүр бүртгэгддэг дээрх бүтээлүүдийг хууль бусаар харийнхны гарт өгч, үнэ цэнийг нь алдагдуулж, соёлоо худалдаалсан хэрэг…” үйлдсэн учир дээлээ толгой дээгүүрээ нөмрөх нь холгүй байна” гэнэ. Ингээд үүнд нь эрүү үүсгээд “нэрт соён гэгээрүүлэгч маань бүтээсэн ариун үйлсийнхээ эсрэг гутамшигт зүйл хийснийг хууль хяналтынхан удахгүй тогтоох” гэнэ. Ингэж нисгэсэн “хуурамч нугас” хүний мууд дуртай шар сонин, шар сайтуудын хувьд уухайн тас шүүрэн авч, алга үрчин дэлгэх сенсаац гээч болов. Ай, хөөрхий ч юмнууд бол доо! Үнэхээр аюумшигт гэмтэнг олж, үнэхээр аюумшигт гэмт хэрэг илрүүлсэн бол таануус үнхэлцэг баатарууд болно л доо! Харамсалтай нь, даан ч тиймгүй юм. Тийм ээ, таануус үнхэлцэг баатар ч болж чадахгүй. Учир нь… </span><br /><br /><span style="font-family:arial;">Таануусын харийнхны гарт буюу Орост худалдсан 334 боть ном чинь Үндэсний номын сангийн Монгол судлалын номын тусгай хөмрөгт хадгалагдаж байдаг юм аа. Мөн хэдэн боть нь тус номын сангийн Үнэт ховор номын музейд тавиастай байдаг бөгөөд тус бүрдээ эрхлэн хариуцаж байдаг хүнтэй, дас дуран тавиастай, түүнийг нь номын сангийн харуулууд цахим тооцоолуур дээр хянаж байдаг юм аа. Ботиуд нь 80 орчим см урт, 30 орчим см өргөн, 25-40 орчм см өндөр, 17-25 орчим кг хүнд юм. Ийм 334 ботийг тусгай фонднуудаас өвгөн би зөөж гараад, лав л машинд ачих хэрэг гарна. Гэтэл эдгээрийг микроавтобус бол лав даахгүй, фургонд лав багтахгүй. Тэгэхлээр зил 130 машиныг Тэхийн зогсоолоос хөлслөн авч түүнд ачиж таарах байх. Тэгэж хөл болж байхад номын сангийнхан, харуул хамгаалалтынхан юу хийж байх вэ, хаана байж байх вэ? За тэгээд тэр их ачааг вогооноор л авч явахаас мэхгүй. Вогооны гуравны нэгийг эзлэх тэр их бөгөөд нандин ачааг Монгол Улсын хил, Орос Улсын хилээр гаргах асуудал гарна аа даа. Тэрнийг би яах бол? Хилчид хийгээд гаалийнхныг худалдаж авах уу? Тэд худалдагдах болов уу? За тэгээд би их аргатай зальтай учир гаргачихлаа гэж бодъё. Ягмонголд спирт, мөнгөн ус оруулж байгаа шиг. Тэгтэл оросууд бол бас монголнууд биш.Чингэж хулгайгаар орж очсон юмыг лав л Оросын эрүүл байгууллагууд авахгүй. Ингэхлээр би оросын мафийнханд л өгч таарсан. Үнэнд нь тэд хэдэн тэрбум амлах нь мэдээж. Гэтэл тэд тэр хэдэн борыгоо өгөхгүй намайг буудчихсан л байх болов уу. Өгсөн бол би тэр их мөнгийг аваад зугтчихсан, намайг Интерполоо эрэн сурвалжилж байх учиртай. Гэтэл нөгөө муу “гэмт хэрэгтэн” нь Монголдоо мэнд мэлтийгээд амьд алцайгаад, амьтанд ад, адсаганд год болоод л сууж байна. Байдал ийм. Иймэрхүү юм эрүүл хүний толгойд бол яав ч багтахгүй. Морь унасан толгойгүй хүмүүст бол болох байх. Учир нь толгойгүй юм чинь юугаа бодох билээ дээ. </span><br /><br /><span style="font-family:arial;">За тэгээд Генри шиг толгойгүй болчихсон улстай ч юугаа ярих вэ гэлтэй. Гэвч… Надад эрүү үүсгэсээн. Үүнийг би нуугаагүй. Түмэн олноосоо нуух юм над байдаггүй. Манай сэтгүүлчид юм уншдаг бол “Үндэсний шуудан” сонины 2011 оны 1-р сарын 8-ны 006 дугаарт “Чингисийн тэнгэрт хальсан нутгаар” замын тэмдэглэлийнхээ төгсгөлд би энэ талаар бичсээн. Хэдэн эрдэмтэд маань л уншаад юу болсныг асууж, зарим нь хүн хартай яръж өгъе” гэж хүртэл санал тавьж байсныг бодоход сайхан байна. Тэгэхэд нөхөр нь гэмт хэрэг үйлдээгүй учир та нар минь яриад яах вэ, үнэн юм үнэнээрээ гээд өнгөрсөн. Гэтэл надаас “эрүү үүсгэсэн” учрыг асуух болов уу гэж бодсон сэтгүүлч нараас маань ганц нь ганхийгээгүй. Еэ хөөрхий. Харин намайг гүтгээд, доромжлоод ирэхэд миний мууг үзэх гэж улай үзсэн хэрээ шиг шар сониныхон болон намайг үзэн ядагсад надруу өлбөлзөн сөлбөлзөн дайрч байна. 2001 онд Монголын засгийн газар, Энэтхэгийн засгийн газрын хооронд Монгол барламал, гар бичмэл номыг тоон(дижитал) хэлбэрт оруулах төсөл хэрэгжүүлэх гэрээнд гарын үсэг зурсан юм билээ. Энэ нь харин аз болоход миний үед хэрэгжсэн юм аа. Тэгэхдээ төслийг эхлүүлэх Засгийн газрын ажлын хэсэг(комисс) байгуулагдаж, тэр үеийн БСШУ-ны яамны Соёл урлагийн газрын даргаар ахлуулсан, академич Төмөртогоо, академич Цэрэнсодном, доктор Нэргүй, Соёл урлагийн газрын мэргэжилтэн Баяраа болон бусад хүмүүсийн бүрэлдхүүнтэй байсан юм. Энд ямар номыг эхлэн тоон хэлбэрт оруулах, дижитал хэлбэрт оруулсан нэг хувийг Энэтэхэгийн талд өгөх асуудал ажлын хэсэг дээр яригдаж, гар бичмэл Ганжуур, шунхан Данжуур хоёрыг эхлэж тоон хэлбэрт оруулах, Энэтхэгийн талын хүсэлтийг ёсоор болгох шийдвэр уг хурлаас гарсан билээ. Энэтхэгийн тал хэдий хэмжээний долларын тоног төхөөрөмж оруулснаа над хэлээгүй боловч миний цээжний бангаар тооцоолсноор 100 гаруй мянган долларын тоног төхөөрөмж оруулж ирсэн. Учир нь эртний ном судрыг скайнардах Book eye скайнер гэхэд 70-80 мянган долларын үнэтэй гэдгийг би мэдэх юм. Яагаад вэ гэвэл энэ нь үнэтэй нарийн техник учир бөөнөөр үйлдвэрлэдэггүй, зөвхөн захиалгаар ганц нэгийг үйлдвэрлэдэг юм. Мөн тэр үедээ хамгийн сүүлчийн үеийн 3 компьютор, холбох нарийн төхөөрөмж нь тийм ч хямд зүйл биш байх аа. Үүндээ би баярладаг. Яагаад гэвэл энэ төхөөрөмжөөр Монгол судлалын хөмрөгт байгаа гар бичмэл, барламал бүх номыг тоон хэлбэрт оруулах боломжтой болсон бөгөөд одоо ч оруулсаар байгаа юм. Үүнийг Монголынхоо соёлд миний оруулсан хувь нэмэр гэж хэлэхдээ ер би ичихгүй. Өдгөө шоронд суух болж байгаа “өвгөн зөнөг” миний бие төслийг хэрэгжүүлэгчийн хувиар DVD-гийн нэг хувийг Засгийн газрын ажлын хэсгийн шийдвэрийн дагуу Энэтхэгийн Элчин Сайдын Яаманд өгсөн нь үнээн. Гэтэл Прокурорын газраас намайг мөн албан тушаалаа ашиглан, DVD-ийг Энэтхэгийн талд үнэгүйгээр дур мэдэн өгч, улсад асар их хэмжээний хохирол учруулсан хэмээн эрүү үүсгэсэн байлаа. Үүнд нэг л юмыг ойлгохгүй байгаа юм. Шар сониныхон болохоор намайг ном гаргаад худалдчихлаа гэж хараагаад байдаг. Хуулийнхан болохоор DVD худалдсангүй гээд эрүү үүсгээд байдаг. Над удирдлагын тушаалгүйгээр тийм зүйлийг өгөх том толгой даан ч байхгүй. Үүнд Энэтхэгийн Элчин Сайдын Яам эрх биш хариу өгөх болов уу гэж найдаж байна. Ер нь бол Шунхан данжуурыг хэвлэх зөвшөөрлийг Юмжаагийн Цэдэнбал аль 60-аад онд Энэтхэгийн Рагу Вира гэдэг эрдэмтэнд өгч, Рагу Вира түүнийг нь гэрэл зургаар Америкад хэвлээд, дэлхийн номын сангуудад тараачихсан юм шүү. Худал гэвэл тэр хэвлэлийн нэг нь манай номын санд байж байгаа. Иймд над заавал эрүү үүсгэхийг шаардаад байгаа прокурор Ю.Цэдэнбалд эрүү үүсгэ л дээ. Харин “мөнгөний төлөө яахаас ч буцахгүй хүн” гэж намайг үзэн ядагчдын хэлж байгаа шиг би буяндаа бузар хийгээгүй, Монголын соёлын үнэт өврүү хүйтэн гар оруулаагүй гэдгээ омог бардам хэлнэ. Ер нь хүн өөрөөрөө өрөөлийг хэмждэг юм гэнэ билээ. Харин миний шуналтайг гайхаад байгаа этгээдүүд өөрснөө тийм юм биш биз? Тэгээд ч энэ орчлонд над шиг “бузар”, “шунахай”, “сэжиг хүрэм”, “зөнөг”, “хулгайч”, “тавьтаргүй” гээд есөн шид нь бүрдсэн амьтан үгүй бололтойдог оо. Хүнийг муу хэлэх ёстой бузар үгийг сонгохдоо та нар уургын морь юм аа. Гэтэл найруулсан өгүүлбэрт чинь ганц зөв найруулгатай өгүүлбэр алга. Монгол хэлний мэдлэгт чинь би бүгдэд чинь муу дүн тавьлаа. Тэр Энх заяа гэгч “Морь унасан толгойгүй хүн”-ийг намайг орчуулсан гэжээ. Үгүй юм аа. Д.Лодойдамба гэдэг нэртэй хүний зүстэй хүү орчуулсан юм. “Зуунаас ч урт өдөр”-ийг бас намайг орчуулсан гэжээ. Үгүй юм аа. С.Бадраа гэдэг гайхамшигтай дуун хөрвүүлэгч орчуулсан юм. Ийм л юу ч мэдэхгүй харанхуй бүдүүлэг амьтан миний гэмт хэргийг илрүүлж байгаа юм гэнэ. Ийм л юмнууд Монголын сэтгүүл зүйн ариун нэрийг буртаглаж байгаа юм. Харин намайг дайран давшилж байгаа, залуу хэмээн хаахалзагчдад хэлэхэд, та нар нэг л мэдэхэд зөнөнө шүү. Надаас ч дор, бүүр хүн алж байна хэмээн зүүдлэн зөнөж мэднэ. Харин шунахай бузар хийгээд тавьтаргүй хулгайчийн хувьд та нар минь өөрсдийгөө л хичээгээрэй. Өөрийн толгой дээрх тэмээг харахгүй байж, өрөөлийн толгой дээрх өвс харах гэдэг мэргэн үг бий. Мөн арөөлийг хэлэхдээ хүрэн эрээн бүргэд шиг, өөрийгөө өмөөрөхдөө өндгөө дарсан шувуу шиг гэсэн үг ч бий шүү. Өнгөрсөн үерүүгээ чи гар буугаар буудвал ирээдүй чинь чамайг их буугаар буудна гэсэн бас нэг үг буй. Таануус мөн чиг аюумшигтай харгис хэрцгий хүмүүс юм аа. Хүн алж талах нь та нарын хувьд хорхой няц гишгэхийн дайтай аж. Хэзээ монголчууд ийм болчихов оо гэж үнэндээ өвгөн би гутарч сууна. NEWS.mn-нд ёстой бохир сайтад нэгэн зочин “Сэжиг хүрэм бузар амьтан бэ.Цаазаар аваачвал таарна” гэжээ. Бас СAAK гэдэг ёстой бузар сайтад “Акимыг олны нүдэн дээр цаазлаад, гэр бүлээр нь хүйс тэмтрэх юмсан” гэжээ. Ийм эрээчээс олон байна. Монгол улс чинь ардчилагдлаа л гээд байсан чинь Сталин, Гитлер, Мао, Чойбалсан, Цэдэнбалын харгислалын бурангуй хар үерүү эргэн орж байгаа юм биш үү? Та минь ээ, монголын сэхтээтнүүдээ, сэрэмжлэгтүн. Өнөөдөр эд намайг алахыг санаархаж байна, маргааш та нарруу орох нь байна шүү. Эд сэхээтнүүд, ялангуяа бүтээлч сэхээтнүүдийг үзэн яддаг нь эрээчснээс нь харагдаж байна. Энэ нь бүтээлч сэхээтнүүдийг авлах зохион байгуулалттай компанит ажлын эхлэл байна. Тийм ээ, үүнийгээ хүн алахыг уриалдаг ийм сайтуудаар дамжуулан явуулж эхлэлээ. Ер нь бол намайг дарамтлаж, миний амыг таглах, улмаар амь насыг минь хөнөөх гэж санаархаж буй бүлэг этгээд байна. Дээр ч байна, доор ч байна. Тэр нь Энхзаяа хэмээх морь унасан толгойгүй хүний “албаны эх сурвалж мэдээлсэн, нийслэлийн прокурорын газар гомдол ирсэн” гэж бичснээс нь тодорхой. Бүтээлч сэхээтнүүдийг цааш харуулах аяны эхлэл гэж өөрийн хэлснээ батлахад Баабар, Саруулбуян зэрэг нийтлэлч, зохиолч эдний үсэргэсэн шүлсний бай болжээ. Маргааш хэнрүү нулимах, хэнрүү шээсээ цацах вэ, ер бүтээлч сэхээтнүүдийн хэнийг нь намнан цааш харуулах вэ гэдгээ эд одоо төлөвлөж байгаа. Гэвч эд бол үнэндээ компьютор дотор нуугдсан бөөснүүд юм. Эдний хэн нь ч өөрийн нэрийг тавьж чадахгүй, өөрийн хаягийг нээж чадахгүй. Өөрөөр хэлбэл, бөөс ч гэж дээ, аймхай бөөсний хуурснууд юм. Тийм ээ, эд намайг өнөөдөр алахаар сүрдүүлж, үр үндсийг маань таслахаар заналхийлж байна. Тийм ээ, энд намайг заналхийлж байгаа таануусын төлөөний этгээдүүд л нэг хүүгий маань хөнөөсөн. Одоо тэр нь та нарт багадаад, миний үр ач зээ бүгдийг нь та нар хядах нь л дээ. Таанууст тийм санаа байгаа гэдэгт би бүрэн итгэлтэй байна. Хүний гараар могой бариулах гэдэг нь та нарын гэм биш зан. Гэвч хуульчдын гараар намайг егүүтгэх таануусын сачий хүрэх болов уу?. Монголд чинь шударга хуульч түм бум бий шүү. Тиймээс та нар намайг өөрснөө хөнөөх гэж санаархах болно. Яг хүүг маань алсан шиг. Тэгвэл жинхэнэ хулчгар алуурчдынхаа зангаар таануус чанх өөдөөс ирж алж чадахгүй, харанхуй орц, буланд араас минь хутга шааж мэдэх юм. Үгүй бол хүний нүд хариулж байгаад аяганд сэм хор хийж ч болзошгүй. Гэвч юу л бол. Компъютор дотроос гарч ирж чадахгүй ийм нуугдмал бөөснүүдийн хоншоор нь дутна даа дутна. Харин таануус дутуу хоншоороо цавиндаа хийгээд цагиргалаад хэвтэж байвал зүгээрсэндээ. Уучлаарай, би та нарын хэлээр л бичиж байгаа юм шүү. Монголын сэхээтнүүдийн хийж бүтээж байгаад бүү атаархаж үхэх гээд бай. Таануус юм бүтээж, ард түмнээ соён гэгээрүүлж, мэдэхгүйг нь мэдүүлж өгч хэзээ ч чадахгүй. Бид бол чадна. Таануусыг юу ч гэж заналхийлсэн, зүхсэн би хийхээ л хийнэ, бичихээ л бичнэ, орчуулахаа л орчуулна, Монголын соёлын төлөө, шударга ёсны төлөө үзэхдээ л үзнэ. Энд та нарын сачий бас л хүрэхгүй, заа юу! Би бас үр үндсийнхээ төлөө үхтлээ тэмцэнэ. Амиа ч өгнө. Идүүлсэн бут ургадаг. Идсэн эрүү хувхайрдаг гэсэн айхтар үнэн үг бий. Би ургана аа. Бардам хэлъе. Харин бөөснүүдийн эрүү л хувхайраад, толгойноос салаад унчихвий дээ гэж “зөнөг” өвгөн санаа зовж сууна.Эцэст нь хэлэхэд, монголын нийгэм монголынхоо төлөө бор зүрхээрээ зүтгэдэг хүмүүсээ мөн ч их тарчилган зовоож, алж шулсандаа, одоо тэднийхээ зовлонд цадах болоогүй юм байх даа. </span><br /><br /><span style="font-family:arial;">Үнэгүй үнэтэй зөвлөлгөө өгссөн Jerry MacDonald үнэн бичжээ. “Дээрх номнууд улсын төв номын санд байгаа бол гаргаагүй гэсэн үг. Харин байхгүй бол гаргасан гэсэн үг”/NEWS. mn/ гэжээ. Тэгвэл тэр номнууд Монгол Улсын Үндэсний Номын санд байгаа. Тоосонд дарагдсан даалимбан баринтагтай байсан тэр номнуудыг Монголын соёлд элэгтэй, номонд хайртай сайхан сэтгэлт хүмүүс, сүсэгтний хүчээр торгон баринтагтай болгон хөмрөгт нь залсан байгаа. Эдгээр ном номын санд хэдийд ирсэн бэ, тэр цагаас хойш тэндээс огт хөдлөөгүй байж байгаа. Харин миний шуналтайг гайхаад, Монголын соёлд хайртайгаа зарлаад байгаа эдгээр бөөснүүд ганц баринтаг номонд хийгээд өгсөн үү, өгсөн бол ёстой нохойн хошногноос цэцэг ургах байх аа. Таануус ёстой хоргосоо тоолоод тэгэж чадахгүй шүү дээ, алуурчин, яргачингууд аа. </span><br /><br /><span style="font-family:arial;">Монголын нийгэмд ариун цагаан сэтгэлтэй хүмүүс, шударга явдалтай хуульч түм бум бий. Намайг шоронд хийж, алж, үр үндсийг минь таслана гэж заналхийлж байгаа алуурчингуудаас өвгөн намайг хамгаалсан, намайг Монголынхоо соёлын эсрэг нүгэл хэзээ ч хийгүй гэдэгт бат итгэж, сэтгэл санаагаар дэмжсэн уншигч түмэн, утсаар яригч, мессеж ирүүлэгч таних танихгүй нөхөд, дүү нартаа чин зүрхний угаас баярласнаа илэрхийлъе.<br /></span><br /><span style="font-family:arial;">Монголд шударга ёс мандах болтугай!<br /></span><br /><span style="font-family:arial;">Зүхэгдсэн Монгол Улсын Соёлын гавъяат зүтгэлтэн,<br />доктор, профессор Хатагин Го. АКИМ </span>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com9tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-4404037351505034742010-10-21T00:13:00.001-07:002010-10-22T14:54:53.809-07:00Монгол Улсад суугаа АНУ-ын элчин сайдтай уулзав<p><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJleCO2EJy1MEkRnTqXwykv2cbRr-lyeAtsuqxcUFvp2M82drtO7-kCtR9hJpuMuCOYM1STI5lZmvMySPIQIOAKrK2D3HFsdGSKBEOLX4Bxf-oSfbzzXNl8mtts_IL_u371u4ieeb4yEY/s1600/Jonathan.jpg"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 400px; height: 258px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJleCO2EJy1MEkRnTqXwykv2cbRr-lyeAtsuqxcUFvp2M82drtO7-kCtR9hJpuMuCOYM1STI5lZmvMySPIQIOAKrK2D3HFsdGSKBEOLX4Bxf-oSfbzzXNl8mtts_IL_u371u4ieeb4yEY/s400/Jonathan.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5530394282776176498" border="0" /></a><span style="font-size:100%;"><br /></span></p><div style="text-align: justify;"><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Өнөөдөр Кальфорн мужийн Сан Хозе хотноо гарч буй Чингис хааны үзэсгэлэнг Монгол Улсад суугаа АНУ-</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ы</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">н элчин сайд Жонатан Эдлтон гуай ирж үзлээ. Уг үзэсгэлэнг зохион байгуулагчдын нэг зураач, бар</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">и</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">мaлч Нацагийн Ганхуяг ах намайг элчин сайдад музейн үзмэрүүүдийг тайлбарлаж өгөхийг хүссэн тул Жонатан Эдлтон гуайг дагуулан бүх үзмэрийг эргэж тайлбар хийж өглөө. Жонатан Эдлтон гуай эгэл даруу энгийн нөхөрсөг яриатай, хүний асуултанд товч тодорхой чамбай хариулдаг, зэгсэн боловсрол</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">тoй,</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"> </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Америкийн төрийн </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ухаа</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">н</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">тай </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">дипломат хүн байна. Хоёр цаг орчим ярилцсаны эцэст түүнийг Монгол оронд, монголчуудад элгэмсэг дотно хайртай, Монголын түүхийг эрхэмлэн хүндэтгэдэг нэгэн болохыг олж мэдлээ. Жонатан Эдлтон гуайн хэлж ярьж байснаас ой тойнд бууж үлдсэнээс товч сийр</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ү</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ү</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">лэн хэлье. </span></span> <span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"><br /><br />"-Би Ази, Европын олон орноор явж ажиллаж үзсэн. Миний явсан газар бүрт л монголчуудын ул мөр үлдсэн байсан нь надад их гайхалтай санагдсан. Монгол улс нь Орос, Хятад зэрэг </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">и</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">х гүрнүүдийн хажууд байгаа жижиг улс. Жижиг улс том гүрний хажууд зэрэгцэн оршиж болдгийг харуулсан бодит жишээ болох юм. Монголчууд бол гайхалтай түүх, соёлтой ард түмэн. Би "Алтайн магтаал" сонсох их дуртай. Америкчууд бид монголчуудын дунд, монголчууд америкуудын дунд орж ажиллах нь зүйтэ</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">й</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"> гэж би үздэг." гэх мэтээр Монголын талаар их өөриймсөг ярьж байлаа.</span></span><br /><br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Монголын их гүрний </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Яса </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">хуулийн танилцуулгыг үзэж байхад нэг ийм тайлбар хийсэн билээ. "-Монголчууд морин дэл дээр цаг хугацааг ихэнхдээ өнгөрөөдөг байсан тул хуулийг нарийн нягтлан тунгааж, аль болохоор богино хэллэгээр бүх хүнд ойлгомжтой байхаар бодож боловсруулдаг байжээ. Жишээлбэл нэгэн хуулийг би танд хэлье. Энэ бол татварын хууль юм. Америкт хүн үхэх, татвар төлөх хоёр үнэн гэж хошигнон хэлдэг шүү дээ. Тэгвэл Монголын татварын хууль ийм байсан байна. Хэрвээ иргэн хүн татвар төлөхгүй бол хөрөнгийг хураана. Хөрөнгө үгүй бол хүүхдийг авна. Хүүхэд үгүй бол эхнэрийг авна. Энхэр үгүй бол толгойг авна ." гэдэг байжээ хэмээн хэлсэн юм. Монгол цэргийн сэлэм, хуяг дуулга, эмээл, дөрөө зэргийн нарийн тайлбар хийж өгсөн.</span></span> <span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"><br /><br />Америкийн хятад иргэдэд зориулан хятад хэлээр гардаг Цинтао /Одны Арал/ хэмээх сонины сурвалжлагч хятад бүсгүй элчин сайдыг Монголын соёлд хайртай гэж хэл</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">с</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ний дараа "-Та тэгвэл монгол хэлээр ярих уу?" гэж ороож асуухад нь "-Би монгол хэл мэдэхгүй. Харин та хөрш орныхоо хэлээр </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">сайн </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ярих уу?" гэж хариу асуугаад таг суулгаж байна. </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Ц</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ахиурын хөндийн талаар намайг ярингуу</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">т</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"> "-Одоо саналаа. Цахиурын хөндийн талаар монгол сэтгүүлд ярилцлага өгсөн хүн өөрөө байна шүү дээ. Зураг нь яг мөн байна." гэж хэлэв. Их гярхай, мөн газар дээр нь</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"> </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">хурдан шийдээд хариу барьдаг х</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">у</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">рц ухаатай хүн байна даа.</span></span><br /><br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Элчин сайд яриаг минь ихэд анхааралтай сонсч байсан тул чин сэтгэлээсээ тайлбар хийж өгөхийг би ихэд хичээнгүйлсэн билээ. Жонатан Эдлтон гуай бол миний уулзсан Монголд суугаа АНУ-ын хоёр дахь элчин сайд байв. Маргааш энэ эрхэм хүний яриаг Бөркелей дэх Кал</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ь</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">форны их сургуулийн Зүүн өмнөд Ази судлалын хүрээлэн дээр очиж сонсоно </span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">о</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">о</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">.<br /><br /><br /></span></span> </div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-20104899347819066952010-10-18T16:34:00.001-07:002010-10-18T16:53:49.544-07:00Монголын уртын дуу, хөөмийн талаар хятадууд<div align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Би хагас бүтэн сайнд боломж л гарвал Бөрклэй дэх Кальфорнын их сургуулийн номын сангуудад сууж, Хятаны талаар судалгааны ажлаа хийж, жаахан ахиулдаг зуршилтай юм. Хэрвээ ажлын өдрүүд бол ажлаа тараад холгүй орших Станфордын их сургуулийн номын сангуудад шөнө дөл болтол сууна. Сайн санаатай, сурах гэсэн хүнд ямагт тусалж байдаг өвгөн буурал профессоруудын буянд эдгээр сайхан сургуулиудын номын сангийн босгыг алхах завшаан олдон нь өчүүхэн надад асар их сэтгэлийн болоод ном эрдмийн тус дэм болж байгаа тул чадлын хэрээр би “эзэн хичээвэл заяа хичээнэ“ хэмээн хичээнгүйлдэг юм. Энэ бол монгол хүн бүрт олдоод байхааргүй ховор завшаан гэдэгт маргах хүн гарахгүй биз ээ. Миний судалгааны ажлыг гараас гарсан эсэхийг хүмүүс сэтгэл догдлон асууна. Зарим нь сонирхож унших, зарим нь гоочилж шүүмжлэх, зарим нь судалгаандаа ашиглах гээд олон санаа явж буй байх аа. Надад удаан хийх олон шалтгаан бий. Нэгт би мэргэжлийн биш, хоёрт би ажил хийж сурангаа ном бичиж байгаа, гуравт ихэнх материал дундад эртний хятад хэл дээр гээд унасан бөхийн шалтаг олон тул миний гараас нэг л сайн чанартай эд гарч өгөхгүй дуншаад л байна.<br /><br />Энэ хагас бүтэн сайн өдөр Сан Францискод бороотой сэрүүхэн байсан тул Бөрклэйд ирж номын санд цагийг нөхцөөж, идэх уухыг умартан олон зузаан номын хуудсыг хүсэл мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн эргүүлж, зарим нэгэн тэмдэглэл хийж суунгаа сэтгэлийн жаргалыг дангаар эдлэв. Нэг мэдэхэд гадаа харанхуй болж од мичид тэнгэрт түгжээ. Толгойгоо сэргээж, мэдлэгээ сэргээх зорилгоор Банкрофт хэмээх төв номын сангийн уншлагын саруул том зааланд орж, шинэ сэтгүүл гарчиглав. Энэ уншлагын заалны тааз өндөр, уран нарийн хийцтэй тул нүдний чилээг гаргаж, хааяа адар ширтэхэд нэг л сайхан, сэтгэл уучирдаг юм. Энэ удаа би урд хөршийн 59 дэх жилдээ гаргаж буй Өнөөгийн Xятад хэмээх өнгөт сэтгүүлийн хуудсыг имэрч, зургийг тайшааж, гарчиган дээгүүр хараагаа гүйлгэж аль нэгэн сонирхолтой материал олж уншихаар тэмүүлэв. 2010 оны 4 сарын дугаарын 72 дугаар хуудсанд “Умартын нүүдэлчдийн гайхамшигт уртын дуу” гэсэн гарчигийг ногоон толгодын наанa хуур татах монгол хүний эрхэм дүрийн хамт олж өөрийн эрхгүй хараа тогтоож хөмсөг буулгав. Сэтгүүлийн хоёр нүүр бичсэн энэ нийтлэлийн гол утгыг сийрүүлэн хэлье. Хятадын умартад нутаг олон мянган жил нүүдэллэн ирсэн монгол түмэн бол өөрийн өвөрмөц хэл соёлтой, тэдний ихэнх нь Өвөр Монголд аж төрөх ба Шинжаан, Хөхнуур, Гансу, Шинэн, Лияонин, Хөлөнбуйр мужуураар тархан суудаг гэжээ. Уртын дууны саруул цээлхнийг шагшин магтаад, уртын дуу нь хөөмийтэй нийлэхээрээ юунаас хосгүй сайхан урлаг болдог гэнэ. Уг зохиолчийн хэлснээр хөөмий бол Шинжааны монголчууд, Шилийн голын монголчуудын дунд эртнээс дэлгэрсэн хосгүй урлаг ажээ. Энэ урлагийн хүчинд монгол хүн ботгоо голсон ингийг богино хэлбэрийн уртын дуугаараа уяраадаг гээд Ингэний нулмис киног жишээ татсан байна. Хятадын төрөөс энэ сайхан урлагийг өмгөөлж хамгаaлахын тулд ЮНЕСКО-д уртын дуу, хөөмийг сэтгэл гарган бүртгүүллээ гэжээ.<br /><br />Хятадууд бусдын соёлыг луйвардан ЮНЕСКОД-д өөрийн нэр дээрээ бүртгүүлж, монголчуудын эсэргүүцэлтэй тулгарч, дэлхийн түвшинд нэр хүндээ муутгаснаа ийнхүү хайцаалан цайруулах гэж оролдсон байна. Хачирхалтай нь умарт зүгт Монгол улс оршин тогтнож байгааг нэг үгээр дурдаагүй мөртөө Монгол улсын иргэн хүний бүтээсэн Ингэний нулмис киног ичих юмгүй дахиад л луйвардсан байна.<br /><br />Зах зээлийн чөлөөт харилцаанд орсны дараа урд хөршид очиж амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх гэж манай урлагийнхан ихэд чармайж, тэдэнд хөөмий зааснаар огт үндэс суурьгүй газар хөөмийг хөгжүүлж энэ урлагаа их хятад алдсан нь үнэн. Өвөр Монгол хэдий алтан ургийн тасархай алаг махны хэлтэрхий ч туурга тусгаар бол танай манай гэдэг ёс үйлчилдэг энэ хорвоод хүний миний гэдгийн зааг бас баймаар юм. Эл байдалд өвөр монголын урлагийнхан ч гэсэн дэндүү ухамсаргүй, хятаддаа зулгуйдан хандсан байна. Урлаг соёлын дээл хувцсаа тэдэнд зарснаар Монгол улсын онцлогтой ардын язгуур урлагийн хувцас цөм Xятадад шилжжээ. Одоо өвөр, ар монголын урлагийн хувцас усны дусал мэт адил болж ар өврийн, ах захын, туурга тусгаарын ялаа огт гээгдсэн байна. Энэ бол цаанаa их гүрний идэх бодлого хамт явагдаж байгаагийн нэг илрэл мөн. За бидний монголчууд өнөө маргаашийг харж хэдэн төгрөгний хойноос явсны хариуд их зүйлийг урд хөршид ийнхүү алдaж байна. Бодох цаг үнэхээр ирсэн ажигуу. Цаашид монгол гэсэн эрхэм сайхан өөрийн өв соёлын онцлогоо (identity) алдах асуудал улам гаарах янзтай. Монголчууд минь ээ, эх соёлоо хамгаалах, өөрийн болгон баталгаажуулан дэлхийд түгээхийн тулд эв нэгдлийг эрхэмлэж хамтран ажиллах цаг болжээ гэж би үзэж байна. </span></div><div align="justify"><span style="font-family:Arial;"></span></div><div align="justify"></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-49985428528562874362010-10-12T17:39:00.000-07:002010-10-12T17:51:28.547-07:00Чингис хаан украин гаралтай болсон тvvх<span style="font-size:100%;"><br /></span><div style="text-align: justify;"><span style="font-size:100%;"><br /></span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >Чингис хааныг япончуудаас гаралтай гэсэн домогт хэн ч итгэдэггүй тул тэд дотроо яриад тэгсгээд ичмэглээд л намддаг. Хятадууд бол монгол үндэстнийг тэр чигээр нь нэг төрлийн хятад болгоод </span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >Чингис хааныг </span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >өөрийнхөө суут хаан гэж хэнээс ч ичихгүй дэлхийд зарлана. Харин казакууд бол Чингис хааныг арай өөр маягаар өөрийн болгоно. Тэд эхлээд өөрсдийгөө монголчуудын дунд явсан нэг түрэг аймаг гэж үзнэ. Тэр нь бараг ортой байх. Тэр үедээ казакын баатар Чингис төрсөн, яагаад гэвэл нэр нь Тэмүжин гэсэн түрэг үг гээд эзэн хааныг маань олзлохоор дайрна. Хэрвээ казакууд өөрсдийгөө монгол гэж үзвэл Чингис хаан тэднийх байх нь гарцаагүй. Гэтэл тэгэхгүй нь харамсалтай.</span><span style="font-size:100%;"><br /><br /></span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >Саяхан Станфордын их сургуулийн номын санд ном хайгаад явж байтал <span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 102);">Киевын Исаакын хүү Чингис хаан (Чингисхан - Сын Исаака Киевского)</span> гэсэн номтой таараад жаахан гайхснаа сонирхоод зээлж аваад гарлаа. Зав чөлөөгөөрөө уг номын хуудсыг хааяа эргүүлж байна. Энэ номыг Украины Александр Синухов гэдэг зохиолч 2005 онд хэвлэжээ. Но</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >м</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >ын гол агуулга нь бүдүүлэг нүүдэлчин монголчууд төрт улс байгуулаад явах чадвар ухаан тутмаг байсан. Харин төр ул</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >с</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >аа мандуулж явсан цэвэр славяни үндэстнээс талын нүүдэлчдийн дунд ухаантай еврей х</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >н очоод их гүрэн байгуулсан. Чингис хаан нь еврей удмын хүн гэжээ. Батлах гэж оролдсон нь Дува сохор бол Библид гардаг Давид гэнэ, Есугей (Ес</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >ү</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >хэй) бол Исаак гэсэн нэрийн уравсан дуудлага гэнэ. Энэ мэтээр Чингис хааныг Киевын хаад Исаакын удмын хүн болох талаар олон таамаг холбож нотлох гэж оролджээ.</span><span style="font-size:100%;"><br /><br /></span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >Энэ бол нэгэн талаас нь харахад инээдэмтэй байж болно. Харамсалтай нь монголчуудыг дорд үзэж доромжилсон их оросын дээрэнгүй үзэл суртал нэвт шингэсэн ийм ном хэвлэгдэн гарч, дэлхий дахинаа тархаж, улмаар дэлхийд алдартай Станфордын их сургуулийн </span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >н</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >омын сангий</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" >н</span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" > хойморьт тухлан заларч байна. Америк хүмүүс энэ номыг олж аваад судлаад энэ онолд итгэж элдэв юм болохгуй нь лавтай. Гэхдээ монголчууд биднийгээ энэ эрхэм зохиолч удам судраар нь даажигнан тохуурхаж байгааг сэтгэлдээ тунгаан бодох хэрэгтэй л байна даа.</span><span style="font-size:100%;"><br /><br /></span><br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family: arial;"></span></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com20tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-32444707366870823922010-10-11T15:34:00.000-07:002010-10-12T18:04:11.693-07:00Шинэ нийтлэл<p></p><div align="justify"><span style="font-family:arial;"></span></div><div align="justify"><span style="font-family:arial;">Америкийн боловсрол сайтай хүмүүс ихэнх мэдлэг, мэдээллийг унших замаар олж авдаг. Тэд ер нь болж л өгвөл, боломж л гарвал юм уншиж байдаг хүмүүс. Нэгэнт дотор нь торжигнож, тогоонд даржигнаж яваа тул аль болохоор чөлөөт цаг гарвал би бас тэднийг дуурайгаад уншихийг хичээнэ. Зурагт бa радиогоор сонссон зүйл амархан тогтдоггүй, гол шалтгаан нь тухай мэдээлэл хэт хурдан, хүний ой санамж тогтоох чадвар удаантай шууд холбоотой юм. Хүн юм уншихад хурд арай удаан учир ой тойнд уншсан зүйл хоногшиж үлдэнэ. Аливаа мэдлэг, мэдээллийг уншихдаа уламжлалт ном, сэтгүүлээс унших нь илүү тогтоц сайтай юм шиг санагддаг. Учир нь хүн удаан хугацаaгаар номын хуудас ширтэх боломжтой тул хэвлэсэн ном сэтгүүл сонин нь дэлгэцээс илүү нүдэнд тохиромжтой бас тогтоцтой ажээ. Ном сэтгүүлийг номын санд эсвэл номын дэлгүүрт харах нь анхаарал, тогтоц сайтaй байна. Харин сонинг өглөө оройн цагаар гэртээ тухлаад гарчиглан харах нь их тохиромжтой. Миний хувьд гадуур салхинд алхах зуураа номын дэлгүүрт ороод сэтгүүл гарчиглах их сайхан байдаг юм.</span></div><span style="font-family:arial;"><div align="justify"><br />Саяхан нэгэн өдөр би Бордерз номын дэлгүүрт ороод Нью Йоркер сэтгүүлийн 10 сарын 4-ний дугаарыг гарчиглаж байтал "Дараачийн дүр" (The next Reincarnation) гэсэн гарчигтай Далай ламын тухай том хэмжээний нийтлэл гарсан байна. Тэр нийтлэлийг эхнээс нь 4 хуудас уншаад гарлаа. Тэр уншсан сэдэв дотроос нэгэн зүйл анхаарлыг минь их татаж элдвийг бодогдуулж сэтгэлийн гонхийг минь ганхуулж орхилоо.<p></p></div><div align="justify"></div><div align="justify"></div><div align="justify"></div><div align="justify">70-аад оны дундуур Далай Лам Америкт морилохдоо Үйл олноор аймаглан устгах аллагаас (Holocaust) амьд гарч чадсан зохиолч Элей Вэйзл хэмээгч еврей хүнтэй уулзаад ингэж хэлжээ. "-Таны бичсэн ном зохиолтой урд өмнө би тааралдаж байсан юм. Таны бичсэнээс би ев<span><span>р</span></span>eй нар хоёр мянган жилийн өмнө эх нутгаа алдсан гэж мэдсэн. Би эх орноо алдаад дүрвэгсдийн амьдралд хүрэх гэж их замыг тууллаа. Ингэхэд та нар өдий болтол хэрхэн тэсч үлдэж чадсан бэ? Энэ талаараа надад хэлэхгүй юу" гэжээ.</div><div align="justify"><br />Вэйлз авхай бодолхийлснээ ингэж хариулжээ. "-Бид нар эх нутгаа алдахдаа Ируслимээс алт мөнгө, эд хогшил юу ч авч гарсангүй. Нэгт, бидний ев<span><span>р</span></span>eй хүн бүр нэг жижиг номыг авч гарсан ба одоо тэрнийхээ хүчинд амьд явна. Хоёрт, бид олон орон дамжиж бадар барин явахдаа хоорондоо эв нэгдэлтэй байж, хаа явсан газраа бие биенээ татаж тэтгэж явлаа. Гуравт, бид бахархах сайхан түүх дурсамжийг бүтээж чадсан. Энэ бүхэн өдий болтол биднийг тэсч үлдэхэд тусалсан болов уу даа" хэмээн ярьжээ.</div><div align="justify"><br />"-Ухаантай хүний яриа лут юм аа. Бидний монголчууд бахархах сайхан түүхийг бүтээсэн, олон зуунаар тэмцэж ирсний хүчинд өөрийн эх оронтой үлдсэн. Харин тэгтэл бид нар монгол хүн нэг нэгнээ татаж дэмжиж явдаг билэв үү. Зургаан түмэн монголчудын 5 түмэн нь шороон түмэн хятадын дунд үлдээд нэгэн жарныг туулахад хэрхэн амархан уусч байгааг бид огт мэдээгүй юм шиг. мэдэхийг хүсэхгүй байгаа юм шиг таг чимээгүй явах юм. Яасан ч аминчхан улс байдаг юм бэ бид чинь. Еврeй нараас сурах юм их байна аa" гэсэн бодол орж ирлээ. Энэ бол өчүүхэн надад юм уншихын амт шимтийг мэдрүүлсэн нэгэн нийтлэлээс орж ирсэн нэгэн бэсрэг санаа юм шүү. Би болж л өгвөл юм унших дуртай. Мэдлэг бол цаг хугацааны уртад дуслын төдийгөөр нэмэгдэн аривждаг жамтай эд юм. Залуус минь ээ чөлөөт цагаа унших, боловсроход зориулж, өөрийн ухааны ертөнцөө улам тэлээрэй гэх хүсэх байна..<br /></div><p></p></span>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com20tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-37626384478349290942010-07-14T10:57:00.001-07:002010-07-14T13:49:30.308-07:00Энэ жилийн наадмын тухай миний бодол<p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Харь оронд суусан он жилүүдэд улсын баяр наадмаа интернэтээр л үздэг зуршилтай болсон билээ. Ойрын жилүүдэд интернэтийн технологи улам сайжирч, баяр наадмаа бараг Монголдоо гэртээ тухлан суугаад үзэж буйн адил цаг үе сайхан болжээ. Манай мэдээллийнхний дуранд өртсөнөөр их наадмаа үзсэн миний бие өөрт төрсөн хэдэн саналаа энд дурдан хэлье.</span><br /></p><p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Монгол наадам маань бороо хуртай зуны дэлгэр цагаар бөх нь таавар эвдсэн, сур нь шинэ аварга төрүүлсэн, хурдан хүлэг нь эзнээ баярлуулсан бузгай сайхан баяр болжээ. Гадныхан ч наадам үзэхээр олноор ирсэн нь илт харагдав. Наадмын нээлт, хаалт сайхан болон өнгөрч байна. Энэ жилийн наадам өнгөлөг сайхан байна даа гэсэн сэтгэгдэл төрлөө.</span></p><span style="font-family:arial;"><p align="justify"><br />Энэ жилийн наадмын нэгэн онцлог бол наадмын урд өдөр хийсэн Төрийн хүндэтгэлийн тоглолтын чанар чансаа илт сайжиржээ. Дорнын соёлтой Наран улсад удсан надад япончуудын адил ихэд хичээнгүй чанараар урлагийнхан маань эв эетэй оролцож, сайн бүхнээ дэлгэн харуулахыг сайтар зорьжээ. Өрнө дорнын хөг аялгууг донжийг нь тааруулан хоршуулсан нь үнэхээр сайхан байлаа. Энэ байдлаа цаашид хадгалж уран бүтээлдээ улам их амжилт гаргавал манай монголчууд сонгодог агаад ардын урлагаараа дэлхийд томоохон байр суурь эзлэх шинжтэй. Дуучин Төмөрбаатар гуайг хүндэтгэлийн тоглолтонд оруулсан нь ихийг бодогдуулав.</span></p><p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Наадмын бас нэгэн онцлог нь үндэсний өв соёлоо дээдлэх гэсэн бодол эрмэлзлэл монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд багтаж байгаа нь нэн бахархалтай. "Дэлхийд ганцхан миний монгол наадам" гэдэг үг их сайхан сонсогдож байв. Наадмын талбайн гадна монгол бүжгээ чөлөөтэй бүжиглэж байгаа нь сайхан харагдав. Энэ бол соёл түгэн дэлгэрэхийн нэгэн хэлбэр. Монгол дээлээрээ гоёсон нь нэн олон байлаа. Өнгө алаглаж, үнэхээр наадмыг чимэх шиг болсон байна. Өмсдөг дээлийг нь, өдөр тутам хэрэглэдэг соёлыг нь, цэнгэлийн манлай баяр наадмыг нь харийнхан нэр дээрээ бүртгүүлэх гээд байгаа өнөө үед монгол хүн бүр түүнийгээ хайрлаж хамгаалах хармын сэтгэлтэй бололгүй яахав. </span></p><p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Энэ наадмын бас нэгэн онцлог нь наадамчин олны хувийн соёл жаахан дутаж, ахуй орчноо хогоор бохирдуулсан явдал байлаа. Энэ бол нэг өдөр сураад хэвшчих амархан дадал зуршил биш л дээ. Сэтгэл зүтгэл байвал яван чангарах хувь хүмүүсийн мөн чанар байх аа. Архи дарc хэр их хэтрүүлж хэрэглэснийг нь мэдэх юм алга. Манайхан эрүүл мэндээ бодоод уухаа л жаахан татчих хэрэгтэй. </span></p><p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Наадам бол эртнээс уламжлалтай,эр бяраараа бахархсан төв азийн нүүдэлчин үндэстний гол баяр. Энэ баяр бол олон зуун жилийн тэртээгээс хүчтэй нь хүчгүйгээ мохоож ирсэн нүүдэлчдийн эрч хүчээ хадгалж сэлбэх, нэг ёсны цэрэг дайны бэлтгэл болсон баяр байжээ. Дэлхийн хөгжлийг даган хагас суурин амьдралд шилжсэн өнөөгийн манай монголчууд бид энэ баяраа монгол туургатны эв нэгдлийг бэхжүүлэх, монгол хүний өөртөө итгэх итгэлийг идэвхжүүлэх, монгол соёлоо хайрлах сэтгэлгээг өргөтгөх, монгол ухааныг улам хөгжүүлэхийн төлөө зориулах хэрэгтэй юм. Монгол ухаанaa дээдэлсэн олон сайхан тоглоомын уламжлалыг баяр наадмаараа сэргээх нь чухал байна. Шагайн харваа нь эдгээрийн нэг болно. </span></p><p align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Энэ наадмаар илэрч буй монгол хүмүүсийн тэмүүллийг харахад манайхан наадмаа улам сайхан болгох гэж ихэд хичээнгүйлсэн нь илт байна. Наадам сайхан боллоо.</span></p><p><br /><strong><span style="font-family:arial;color:#000066;">2010.7.14</span></strong><br /></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-69343196527878545982010-07-08T11:53:00.000-07:002010-07-08T12:45:20.929-07:00Марк Твейний бvтэн намтар хэвлэгдэн гарна<span style="font-family:courier new;"><div align="justify"><br />Америкийн алдарт зохиолч Марк Твейнийг (Samual Clemens) мэдэхгүй монгол хүн үгүй биз ээ. Тэрээр 1910 онд 75 настайдаа өөд болохдоо өөрийнхөө бичсэн намтраа "<strong>100 жилийн дараа хэвлээрэй</strong>" хэмээн гэрээсэлсэн байна. Түүний охин Kлара нь 1949 oнд Беркелеий дэх Кальфорны их сургуульд шилжүүлэхийг гэрээслээд өөд болжээ. Тус сургуулийн Банкрофт номын сангийн ховор ном хадгaладаг өрөөнд уг эх бичмэл 60 жил хадгалагдсан байна. Марк Твейн амьдралынхаа сүүлчийн жилүүдэд өөрөө дуудаж стенографийн аргаар хийсэн бичлэгүүд, гар бичмэлүүд нь бусад хавсаргасан материалуудын хамт нэг сая орчим хуудас болох бөгөөд түүнийг Роберт Хөрст тэргүүтэй найруулaн хэвлэх баг эмхэтгэж, 3 ботиор Кальфорны их сургуулийн хэвлэхээс гаргахаар ажиллаж байна. Энэ оны 11 сард эхний боть хэвлэгдэн гарна.</div><div align="justify"><br />Хошин шогийн нарийн мэдрэмжтэй Марк Твейн нь нийгмийг нарийн шүүмжилдэг байсан ба энэхүү намтартаа өөрийн үзэл бодлоо илэн далангүй, ихэд нарийн бичсэн тул бусдын довтолгоонд тухайн үедээ амархан өртөх байсан тул уншигчдад зориулан 100 жил хүлээх хязгаар тавьжээ. Түүний бичсэн эмзэг сэдвүүд нь тухай үеийн кристийн шашинтныг ихээр шүүмжилсэн, T.Рузевельт ерөнхийлөгчийн Флиппинод хийсэн харгис аллагыг жигшсэн гэх мэт шуугиан дэгдээхүйц материалууд үг намтарт багтжээ. Энэ тухай нэвтрүүлгийг үзэхийг хүсвэл дараах сайтад зочлоорой.</div><div align="justify"><p></div><div align="justify"></div><div align="justify"></div><div align="justify"></div><div align="justify"></div><div align="justify"><a href="http://www.pbs.org/newshour/bb/entertainment/july-dec10/twain_07-07.html">http://www.pbs.org/newshour/bb/entertainment/july-dec10/twain_07-07.html</a></div><div align="justify"><br /><strong><span style="color:#000066;">2010.07.08</span></strong></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-19964482650987555552010-06-02T15:31:00.000-07:002010-06-02T15:57:16.241-07:00Хvннv гvрэн ба Их Ром улсын харилцаа<div align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Хятан гүрний түүх соёлын улбааг хөөж судлаад суухаар эртний Греек, Ром, Кушаны иргэншилтэй олон сэжүүрээр тэд холбогдож байна. Тэр бүхэн заавал Хятадын торгоны замаар дамжиж умарт дахин дэлгэрсэн байх албагүй мэт. Хятад нөлөөгүй нүүдэлчдийн бие даасан тээвэр харилцаа урьд өмнөөс заавал байсан мэт санагдаж байна. Монголчуудын нүүдлийн соёлтой адил тэмээний соёлтой орон бол эртний Бактриан улс мөн. Дундад Ази дахь тэдний нутгаас олдсон эд өлгийн зүйлс дотроос гэрийн хоёр ханаар хомносон, хоёр бөхтэй тэмээний шаазан баримал хүртэл гарсан нь энэ бодлын минь нэгэн баталгаа болно. Хоёр бөхтэй тэмээг эртнээс Bactrian Camel гэж нэрлэж ирсэн нь үүнтэй туйлын холбоотой. Ямар ч тохиолдолд их Хүннү гүрэн хүчирхэг Ромын эзэнт улстай дайсаггналцаж байсан хятадын Хан улсаар дамжилгүй өөрсдөө бие даан шууд холбогдож ирсэн байх бүрэн үндэслэл байна. Тэгэж бодохоор зүүн Азийг Ромтой холбосон торгоны замаас гадна хойд Азийг бүслүүрдэн оршсон умарт тэмээн хингийн зам байсан нь үнэнд тун ойрхон тусах болов уу. Энэ талаар блогт минь та бүхэн санал бодлоо уралдуулахыг урьж байна.</span></div><div align="justify"><span style="font-family:arial;"><br /><strong><span style="color:#000066;">2010.06.02</span></strong></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com14tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-46110923716592596852010-05-19T17:29:00.000-07:002010-05-19T17:32:27.283-07:00Хятан нарын тухай ярьсан минь<div align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Ойрд зав муутай явсаар блогтоо шинээр мэдээлэл нэмж чадсангүй. Блүүмингтoнд Далай Ламын айлчлалыг зохиох ажилд явсан хойгуур манай Кальфорнын Монголчуудын Студиогийн Шинэ-Од, Эрдэнэбат нарын нэг сарын дундуур хийсэн ярилцлага бэлэн болж, Орлоо дээр тавигджээ. Зав чөлөө гараад өнөөдөр гүйцэд үзлээ. Хятан нарын тухай ярих гэснээ Монголын түүхийн сэдэв рүү хааяа хальтраад байсан юм шиг байна. Линк нь: </span></div><div align="justify"><br /><a href="http://www.orloo.info/videos?task=videodirectlink&id=4496">http://www.orloo.info/videos?task=videodirectlink&id=4496</a></div><div align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">2010.5.19</span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-5258475170530308642010-03-09T12:09:00.000-08:002010-03-09T12:21:50.871-08:00Монгол соёлын хэрмийг хамтдаа босгоё<p>
<br /><span style="font-size:100%;"><a style="font-family: arial;" onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhps3VBVDbdKfsCISF2fB3DxSVCfV2hup8BHDOOqBryBLDW2nQUfeK3uCAU8dZl7LYB60T5XezdG1UBCybFxIw6bPHzGQzrN0l0lCvEv9XCbvD5_U9Iv8N_xlY0kBqHwaO6QkMIVHrWcvA/s1600-h/tsagaanzam6.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 303px; height: 315px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhps3VBVDbdKfsCISF2fB3DxSVCfV2hup8BHDOOqBryBLDW2nQUfeK3uCAU8dZl7LYB60T5XezdG1UBCybFxIw6bPHzGQzrN0l0lCvEv9XCbvD5_U9Iv8N_xlY0kBqHwaO6QkMIVHrWcvA/s400/tsagaanzam6.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5446729606066682498" border="0" /></a><span style="font-weight: bold;font-size:85%;" ><span style="color: rgb(51, 0, 51);font-family:arial;" >Халимагийн алдарт жангарч Окна Цагаан Замтай хийсэн ярилцлага</span>
<br />
<br /></span><span style="color: rgb(0, 0, 102);font-size:85%;" ><span style="font-family:arial;">Монголд “Ээжийн дуу”-гаараа хит болсон жангарч Цагаан Замтай холбоо тогтооход тулсалсан Монгол Америкийн Соёлын Холбооны ерөнхийлөгч Санж Алтан ахад гүн талархснаа илэрхийлье.</span></span><span style="font-weight: bold;font-size:85%;" >
<br />
<br /><span style="color: rgb(51, 0, 51);font-family:arial;" >Ш. Баатар</span>
<br /><span style="color: rgb(51, 0, 51);font-family:arial;" >Америкийн Баруун Эргийн Монголчуудын Соёлын Сан</span></span>
<br />
<br /></span></p><div style="text-align: justify;"><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Мэнд сайн, сар шинэ сайхан шинэлж байна уу? Америкийн Баруун Эргийн Монголчуудын сангийн хvн би Санж ахаас таны утсыг аваад ярьж байна. Америкийн Монголчуудын Замдаан сэтгүүлдээ зориулж таньтай хэдэн хурам хєєрєх гэсэн билээ. Ямар хэлээр яривал та таалах бол?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Мэнд сайн байна аа. Сайхан шинэлж байна уу. Та монголоор, калимакаар, оросоор, англиар ярьж болно оо. Манай нютакаар сонин икэтэй, дэлгэр сайхан цагаалгана болж байна. Аав эжий, акан дүүстэйгээ золгож, цагаан сараа өргөн сайхан тэмдэглэж байна.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Таны алдрыг Владимир Окнаeвич Каруeв гэдэг. Гэтэл яагаад хvмvvс таныг Цагаан Зам гэж нэрлэсэн юм бэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Миний ээжийн өксөн нэр. 1957 онд Сибирийн цөллөгөөс Калимактаа буцахдаа би зам зуур төрсөн болоод Зам гэдэг нэртэй болж, нютактаа саадгүй буцахын баяртай сайхныг билэгшээж Цагаан хэмээн тодотгосон гэнэ. Би Икэ Бөксу Баактуудаас гаралтай. Манай удaмд Элан Уул гэж алдартай жангарч күн байсан.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Бvх Монгол туургатан таныг жангарч гэдгээр нь мэднэ. Та хэрхэн туульч болсон юм вэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Намайг кюүкэд байхад “бяцхан цагаан өвгөн” гэж хочилдог байсан. Би дандаа көгшдийн яриаг чагнаад суучихдаг, бусад кюүкдүүдтэй ер тоглодоггүй байсан болохоор л тэр. Би сургуулиа төгсөөд цэрэгт явсан. Тэгээд инжинер болоод ажилд орсон ч нэг л сэтгэл хангалуун биш байлаа. Ажил хийгээд ирээдүйгээ олж харсангүй. Жангартаа улам икэ дуртай, найз нөхдийн хүрээнд тууль хайлдаг байлаа. Тэгээд 1987 оноос олнa газар Жангар хайлж, 90 оны Жангарын баярт оролцсон. Тюүнээс өмнө бага наснаасаа би олон удаа хачин зүүд зүүдэлдэг байв. Нэг нь гэхэд цагаан өвгөн намайг “Жангар хайл” гээд үргэлж шаардана. Би ч тууль хайлах дургүй, тэгээд зүүдэндээ дахиад л шавдуулна. Олна өмнө гарч тууль хайлахaас их санаа зовно. Тэгээд ер бусын хүчний шахалтаар би олна өмнө тууль хайлах болсон. Жангарын баяр дээр надад жангарч цол өгсөн. Энэ нь миний албан ёсны цол болж хувирсан.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Та хаана хаана явж Жангарын тууль хайлсан бэ? Таны vзэгчид одоо хэн бэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Би нэлээд хэдэн оронд явлаа. Монголоос гадна Францад олон удаа очлоо. Одоо ч тэдэнтэй холбоотой ажиллаж байна. Калимакууд, буриадууд, монголчууддаа эхлээд тууль хайлж байлаа. Одоо олон улсын хэмжээнд хүртлээ өссөн гэж хэлж болно.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Та одоо Халимаг улсад ямар ажил хийж, юу эрхэлж байна вэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Би Ерөнхийлөгчийн нарийн бичгийн дарга, зөвлөх кийнэ, орнa соёлын ажил кийнэ. Калимaкийн жангарч Цагаан Зам гэхээр манай тэнд сайн мэднэ ээ. Дараа сард Mонголд очиж уртын дууны наадамд орох санаатай байсан, амжсангүй. Чөлөө таарвал наадмаар Монгол хүрмээр байна. 8-9 сард нэгэн хөгжмийн наадам Монголд болно гэнэ. Тюүнд намайг урина гэж байсан. Одоогоор сураггүй байна.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Таны уран бүтээлийн онгод ямар байна. Ээжийн дууны клипийг үзэхэд сэтгэлд нэг л дотно, тун сайхан байх юм. Та энэ клипийг 2-3 жилийн ємнє Монголд очихдоо хийсэн үү?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Бид хархираа хөөмийг сайн хөгжүүлмээр байна. Энэ жилдээ багтаж Калимакт Mонгол туургатны хархирaа хөөмийн баяр хийхээр бодож байна. Баярт 30-40 хөөмийчин, дуучин, туульч, уран бүтээлчид Монгол, Калимак, Тува, Буриадаас орох юм. Би өөрийнхөө хайлсан тууль, дууны CD-г Францын Будда Рекoрдинг Студийн Клауди гэдэг хүнээр бичүүлсэн. Нэлээд хэдэн дуутай энэ CD гарахаар Еврoпын орнуудад зарагдана. Удахгүй CD бэлэн болно. “Бөөгийн дуу” (Shamans Voice) нэртэй альбом гарна даа. “Ээжийн Дуун” бол Гайа гэдэг альбомд орсон байгаа. Өнгөрсөн оны 11 сард Монголд очоод энэ клипээ гүйцээсэн. Монгол хүнийг моригүйгээр яаж төсөөлж болох вэ.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Таны хамгийн эрхэмлэж явдаг нандин зvйл юу вэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Мoнгoлчууд, Калимакууд бид ядуу байна. Ядуугийн эрхэнд гадагш гарч амьдарч байна. Гадны нютакт амьдрахдаа өөрийн соёлоо эрхэмлэх хэрэгтэй. Би Mонгол соёлдоо хайртай. Соёлоо хайрлаж, соёлоо хадаглаж байхад буцаад хэзээ нэгэн цагт нийлнэ. Бид эзэн Чингисийн үеэс хадгалж, дээдэлж ирсэн эрхэм нандин өөрийн соёлтой хүмүүс. Yүнээс өөр нандин юм юу байна.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Дэлхийн олон оронд Монгол үндэстэн тарсан. Оросод Халимаг, Буриад, Тува, Алтай, Хятадад олон Монгол аймгууд бий. Энэ тархай бутархай монголчуудын эв нэгдлийн талаар ямар юм хиймээр санагддаг вэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Хамгийн чухал нь бид нийлж кэрэм босгох хэрэгтэй. Соёлын кэрэм босгож, босоогоороо оршин тогтнож, соёлоороо өөр хоорондоо холбогдох хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол шал болно. Шалан дээр хэн ч гишгэнэ. Yүнийг бид мартаж болохгүй юм. Соёлоороо холбогдож байж, дотно харилцаа тогтооно. Сайн харилцаа тогтож байж, хамтдаа ажиллана. Тэгэж л бид гал голомтоо авч явах юм. Энэ соёлоо дэлгэрүүлэх юм бол Чингисийн соёл гэдгээр нь дэлхий дахинд биднийг мэднэ.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Амeрикт монголчууд олон бий. Хэрвээ хүсвэл та Амeрикт ирж тоглож чадах уу?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Урих юм бол очно оо. Тоглолт хийвэл ганцаараа очихгүй. Намайг дагаж явдаг нэг, хоёр хүн бий, тэдэнтэйгээ хүрнэ. Тэгээд хөтөлбөртөө тааруулаад урт, богино Жангар хайлан дундуур нь хархириа хөөмийн дуу оруулна.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-weight: bold;font-size:100%;" ><span style="font-family:arial;">Сар шинийн баярыг тохиолдуулж Монгол ах дvv нартаа юу хүсэх вэ?</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">Жилээс жилд цагаан сараа өргөн дэлгэр тэмдэглэж, аав ээжийгээ ачилж, алтан ганжир шиг гялалзаж, олон нийтээрээ өвдөх өвчингүй энх амар яваарай.</span></span>
<br />
<br /><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;"><span style="font-weight: bold;">Баруун Монголын уухайт түмний бамбарын оч мэт гэрэлтэн бадарч яваа цагийг эзэлсэн жангарч Цагаан Зам танаа Монгол тvмнээ тєлєєлж сайн бүхний дээжээс сэрчимлэн єргєе. Хурай. Хурай. Хурай</span>.</span></span>
<br /></div><p><span style="font-size:100%;">
<br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 102);font-size:85%;" ><span style="font-family:arial;">Замдаан сэтгүүлийн 17-р дугаараас</span>
<br /><span style="font-family:arial;">2004 оны 1 сар</span></span>
<br /></span><meta equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"><meta name="ProgId" content="Word.Document"><meta name="Generator" content="Microsoft Word 12"><meta name="Originator" content="Microsoft Word 12"><link style="font-family: arial;" rel="File-List" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml"><link style="font-family: arial;" rel="themeData" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx"><link style="font-family: arial;" rel="colorSchemeMapping" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:worddocument> <w:view>Normal</w:View> <w:zoom>0</w:Zoom> <w:trackmoves/> <w:trackformatting/> <w:punctuationkerning/> <w:validateagainstschemas/> <w:saveifxmlinvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:ignoremixedcontent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:donotpromoteqf/> <w:lidthemeother>EN-US</w:LidThemeOther> <w:lidthemeasian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:lidthemecomplexscript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:compatibility> <w:breakwrappedtables/> <w:snaptogridincell/> <w:wraptextwithpunct/> <w:useasianbreakrules/> <w:dontgrowautofit/> <w:splitpgbreakandparamark/> <w:dontvertaligncellwithsp/> <w:dontbreakconstrainedforcedtables/> <w:dontvertalignintxbx/> <w:word11kerningpairs/> <w:cachedcolbalance/> </w:Compatibility> <w:browserlevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> <m:mathpr> <m:mathfont val="Cambria Math"> <m:brkbin val="before"> <m:brkbinsub val="--"> <m:smallfrac val="off"> <m:dispdef/> <m:lmargin val="0"> <m:rmargin val="0"> <m:defjc val="centerGroup"> <m:wrapindent val="1440"> <m:intlim val="subSup"> <m:narylim val="undOvr"> </m:mathPr></w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:latentstyles deflockedstate="false" defunhidewhenused="true" defsemihidden="true" defqformat="false" defpriority="99" latentstylecount="267"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Normal"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="heading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" qformat="true" name="heading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" qformat="true" name="heading 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="35" qformat="true" name="caption"> <w:lsdexception locked="false" priority="10" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" name="Default Paragraph Font"> <w:lsdexception locked="false" priority="11" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtitle"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" name="Body Text 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" name="Body Text 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" name="Body Text Indent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="22" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Strong"> <w:lsdexception locked="false" priority="20" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="59" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Table Grid"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Placeholder Text"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="No Spacing"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Revision"> <w:lsdexception locked="false" priority="34" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="List Paragraph"> <w:lsdexception locked="false" priority="29" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="30" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="19" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="21" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="31" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="32" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="33" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Book Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="37" name="Bibliography"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" qformat="true" name="TOC Heading"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><style> <!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:"Arial","sans-serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:blue;} h1 {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-link:"Heading 1 Char"; mso-style-next:Normal; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:center; mso-pagination:widow-orphan; page-break-after:avoid; mso-outline-level:1; font-size:14.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; mso-font-kerning:0pt;} h2 {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-link:"Heading 2 Char"; mso-style-next:Normal; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:center; mso-pagination:widow-orphan; page-break-after:avoid; mso-outline-level:2; font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:normal; font-style:italic;} h3 {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-link:"Heading 3 Char"; mso-style-next:Normal; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:justify; mso-pagination:widow-orphan; page-break-after:avoid; mso-outline-level:3; font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:normal; font-style:italic;} p.MsoBodyText2, li.MsoBodyText2, div.MsoBodyText2 {mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-link:"Body Text 2 Char"; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:justify; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:bold;} p.MsoBodyText3, li.MsoBodyText3, div.MsoBodyText3 {mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-link:"Body Text 3 Char"; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:bold;} p.MsoBodyTextIndent2, li.MsoBodyTextIndent2, div.MsoBodyTextIndent2 {mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-link:"Body Text Indent 2 Char"; margin-top:0in; margin-right:0in; margin-bottom:0in; margin-left:3.0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:justify; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-style:italic;} span.Heading1Char {mso-style-name:"Heading 1 Char"; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Heading 1"; mso-ansi-font-size:14.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:bold;} span.Heading2Char {mso-style-name:"Heading 2 Char"; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Heading 2"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-style:italic;} span.Heading3Char {mso-style-name:"Heading 3 Char"; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Heading 3"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-style:italic;} span.BodyTextIndent2Char {mso-style-name:"Body Text Indent 2 Char"; mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Body Text Indent 2"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-style:italic;} span.BodyText2Char {mso-style-name:"Body Text 2 Char"; mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Body Text 2"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:bold;} span.BodyText3Char {mso-style-name:"Body Text 3 Char"; mso-style-noshow:yes; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Body Text 3"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif"; mso-ascii-font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-hansi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; color:black; font-weight:bold;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only; mso-default-props:yes; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} .MsoPapDefault {mso-style-type:export-only; margin-bottom:10.0pt; line-height:115%;} @page Section1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in; mso-header-margin:.5in; mso-footer-margin:.5in; mso-paper-source:0;} div.Section1 {page:Section1;} --> </style><!--[if gte mso 10]> <style> /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"MS Mincho"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;} </style> <![endif]--><span style=";font-family:arial;font-size:100%;" ><o:p></o:p></span> </p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-7560954373985564772010-03-08T11:08:00.000-08:002010-03-08T13:28:30.844-08:00Бурханы шашин Монголынх уу?<div align="justify"><br /><span style="font-family:arial;">Монголд Бурханы шашин Төвдөөс хамгийн сүүлд дэлгэрсэн нь үнэн. Манай өвөг дээдэс Бурханы шашныг дэлгэрүүлэх эхэн үедээ гүн ухааныг сургаалиудыг энгийн жижиг ном сургаалиас эхлээд их хөлгөн судар Ганжуур, Данжуур хүртэл монгол хэлнээ орчуулан ард түмэндээ хүргэж байсан хэдий ч, хожим Манж, Xятадын бодлогын нөлөөгөөр Монголд Бурханы шашныг зөвхөн төвд хэлээр дагнан дэлгэрүүлэх болсон байна. Ингэснээр лам нарт Бурханы шашны онолыг хурдан түргэн өндөр түвшинд сурах боломж нээгдсэн ч ард түмэнд хүрэхдээ ихэд бүрхэг болж, улмаар мухар сүсгийн тал нь давамгайлах болжээ. Гэхдээ сурч мэдэж ухаарах гэсэн хүн бүхэн өөрийн багшаараа дамжин Бурханы шашны гүн ухааны сургаалыг сурах боломжтой байв. Ийм болохоор сурч мэдэх, гэгээрч боловсрох гэдэг хувь хүнээс ихээхэн хамаарч байжээ.<br /><br />Монгол түмний ахуй амьдралд олон зуун жилийн турш нэвт шингэж ирсэн Бурхан шашны нөлөө бусад гадны соёлоос хэт давамгай байснаас бүх улбаа нь өнөөгийн бидэнд уламжлагдаж ирсэн. Тийм ч учраас бид өнөөдөр мэдсэн мэдээгүй олон янзын Бурханы шашинтай холбогдол бүхий зан үйлийг өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж байна. Эдгээр зан үйл нь Бурханы шашнаар дамжуулан хадгалж үлдсэн бөөгийн шашины уламжлалтай бас холбоотой. Үүгээрээ Төвдөд дэлгэрсэн Бурханы шашины зан үйлээс манай шашны уламжлал ялгаатай байна.<br /><br />Коммунист дэглэм тогтсоноос хойш 50-60 жил Бурханы шашныг үндсээр нь арилгаж цэвэрлэх гэж оролдсон боловч, өдөр тутмын зан үйлээ хаях болон өмнөх нэг хоёр үеэсээ тийм амар салах боломжгүй байсан учир Бурханы шашин асуудал нууцлаг байдалд орж, хүн ардын ихэнхийн сэтгэл зүрхэнд хэвээр үлджээ. Ардчиллын дараахи жилүүдэд гадны шашин соёлын олон урсгалууд Монголд орж ирсэн хэдий ч өөрийн гэсэн үндэс cуурь муу учир Бурханы шашны дээр гартaл төдийлөн хөгжиж чадаагүй байна. Харин Бурханы шашинд улам дэлгэрэх өргөн боломж олджээ. Гэхдээ манайхан Бурханы шашныг дэлгэрүүлэхдээ, сүм хийд барих, суварга босгох, лам нарын тоог олшруулах зэрэг хэлбэрийн хувьд ихээхэн анхаарсан хэдий ч онол сургалт нь тийм хурдан сайжирч чадахгүй байна.<br /><br />Энэтхэгт олон монгол залууc шавилан сууж, эрдэмтэй олон мэргэд бий болж байгаа нь ихээхэн сайн талтай боловч, Төвдийн нөлөө ихээхэн бий болохоос бас болгоомжлох нөхцөл байдал үүсч байна. Тухайлбал монголчууд маань урд өмнө судалж сонирхдоггүй байсан шүгдэн сахиусны асуудлыг нэлээд сөхөж үзэх болжээ. Энэ бол манайхан нэг их оролдоод байхаар зүйл биш, цэвэр төвдүүдийн дотоод асуудал гэж би боддог юм. Манайхан тэр байтугай юмаа сэргээж чадаагүй байна. Бас бид тусгаар улс, бидний зан заншил, ахуй өөр учир эцэг өвгөдийн уламжлалыг дагваас зохионо.<br /><br />Монгол нутагт ирээд монгол оюунаар сэлбэгдэж, монгол зан үйлтэй уялдаа холбоотой болоод хэдэн зуун жил болсон учир Бурханы шашин бол Монголынx юм. Бурханы шашин анх пали хэлээр, дараа нь төвд, хятад, монгол, манж, бирма, тай, солонгос, япoн зэрэг олон хэлэнд дэлгэрсэн. Харин Ганжуур Данжуур орчуулагдсан нь төвд, хятад, монгол, манж хэл юм. Бурханы шашины ёсонд Ганжуур Данжуур аль хэлээр дэлгэрснээр нь авч үздэг. Манжууд нэгэнт Xятадад уусч алга болсон учир монголчууд бид MONGOLIAN BUDDHISM гэж хэлэx бүрэн үндэстэй. Tөвдүүд бас үүнд дургүй, харин тэд TIBETAN BUDDHISM IN MONGOLIA гэж үздэг юм. Төвдүүд нэгэнт тусгаар тогтнолоо бүрэн алдсан тул ийм бодлого явуулах нь зүйд огт нийцэхгүй. Хүссэн, хүсээгүй бодит байдал CHINESE TIBETAN BUDDHISM гэж хэлэхэд хүргээд байнa. Ингэхээр бид Монголын Бурханы шашин (MONGOLIAN BUDDHISM) гэж байнга хэрэглэж, гадна дотнын олон хэлээр буулгаж байх нь нэн чухал. Энэ бүхэн миний хувийн бодол юм шүү. Хувийн бодол алдаатай байж болох тул та бүхэн гэгээн ухаандаа тунгаан бодно буй за.<br /><br /><strong><span style="color:#000066;">2010 оны 3 сарын 8</span></strong> </span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com13tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-10606957581155298552010-01-23T11:24:00.000-08:002010-03-09T12:19:41.793-08:00Б.Ринчин гуайн Их нvvдэл романы тухай товчхон<p style="text-align: justify; font-family: arial;font-family:arial;" class="MsoNormal" ><span style="font-size:100%;">
<br /></span></p><span style="line-height: 115%; font-family: arial;font-size:100%;" ><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimBXS2QnFhAEIkRjbV7jQ_DIwlW-AqE2_w_VXyOXC9FW8_xf2HFKnOc3twpv0ousCcFqvKW8nzwu-stKhXb24yWAMxBYUfhPaZSftTxnq-aeNL9i_UUKRic-LOy4asGzkaOmH5W09sfh8/s1600-h/BRinchin.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 255px; height: 352px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimBXS2QnFhAEIkRjbV7jQ_DIwlW-AqE2_w_VXyOXC9FW8_xf2HFKnOc3twpv0ousCcFqvKW8nzwu-stKhXb24yWAMxBYUfhPaZSftTxnq-aeNL9i_UUKRic-LOy4asGzkaOmH5W09sfh8/s400/BRinchin.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5430018588687491218" border="0" /></a></span><span style="font-family: arial;font-size:100%;" ><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimBXS2QnFhAEIkRjbV7jQ_DIwlW-AqE2_w_VXyOXC9FW8_xf2HFKnOc3twpv0ousCcFqvKW8nzwu-stKhXb24yWAMxBYUfhPaZSftTxnq-aeNL9i_UUKRic-LOy4asGzkaOmH5W09sfh8/s1600-h/BRinchin.jpg"><strong>Гэрэл зургийг Р.Гомбожав</strong></a>
<br /></span><meta equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"><meta name="ProgId" content="Word.Document"><meta name="Generator" content="Microsoft Word 12"><meta name="Originator" content="Microsoft Word 12"><link style="font-family: arial;" rel="File-List" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml"><link style="font-family: arial;" rel="themeData" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx"><link style="font-family: arial;" rel="colorSchemeMapping" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:worddocument> <w:view>Normal</w:View> <w:zoom>0</w:Zoom> <w:trackmoves/> <w:trackformatting/> <w:punctuationkerning/> <w:validateagainstschemas/> <w:saveifxmlinvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:ignoremixedcontent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:donotpromoteqf/> <w:lidthemeother>EN-US</w:LidThemeOther> <w:lidthemeasian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:lidthemecomplexscript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:compatibility> <w:breakwrappedtables/> <w:snaptogridincell/> <w:wraptextwithpunct/> <w:useasianbreakrules/> <w:dontgrowautofit/> <w:splitpgbreakandparamark/> <w:dontvertaligncellwithsp/> <w:dontbreakconstrainedforcedtables/> <w:dontvertalignintxbx/> <w:word11kerningpairs/> <w:cachedcolbalance/> </w:Compatibility> <w:browserlevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> <m:mathpr> <m:mathfont val="Cambria Math"> <m:brkbin val="before"> <m:brkbinsub val="--"> <m:smallfrac val="off"> <m:dispdef/> <m:lmargin val="0"> <m:rmargin val="0"> <m:defjc val="centerGroup"> <m:wrapindent val="1440"> <m:intlim val="subSup"> <m:narylim val="undOvr"> </m:mathPr></w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:latentstyles deflockedstate="false" defunhidewhenused="true" defsemihidden="true" defqformat="false" defpriority="99" latentstylecount="267"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Normal"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="heading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="35" qformat="true" name="caption"> <w:lsdexception locked="false" priority="10" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" name="Default Paragraph Font"> <w:lsdexception locked="false" priority="11" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtitle"> <w:lsdexception locked="false" priority="22" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Strong"> <w:lsdexception locked="false" priority="20" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="59" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Table Grid"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Placeholder Text"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="No Spacing"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Revision"> <w:lsdexception locked="false" priority="34" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="List Paragraph"> <w:lsdexception locked="false" priority="29" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="30" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="19" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="21" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="31" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="32" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="33" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Book Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="37" name="Bibliography"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" qformat="true" name="TOC Heading"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><style> <!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:swiss; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1073750139 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; margin-top:0in; margin-right:0in; margin-bottom:10.0pt; margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only; mso-default-props:yes; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} .MsoPapDefault {mso-style-type:export-only; margin-bottom:10.0pt; line-height:115%;} @page Section1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in; mso-header-margin:.5in; mso-footer-margin:.5in; mso-paper-source:0;} div.Section1 {page:Section1;} --> </style><!--[if gte mso 10]> <style> /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"MS Mincho"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;} </style> <![endif]--> <span style="font-size:100%;">
<br /></span><div style="text-align: justify; font-family: arial;"><meta equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"><meta name="ProgId" content="Word.Document"><meta name="Generator" content="Microsoft Word 12"><meta name="Originator" content="Microsoft Word 12"><link rel="File-List" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml"><link rel="themeData" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx"><link rel="colorSchemeMapping" href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CVALENT%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:worddocument> <w:view>Normal</w:View> <w:zoom>0</w:Zoom> <w:trackmoves/> <w:trackformatting/> <w:punctuationkerning/> <w:validateagainstschemas/> <w:saveifxmlinvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:ignoremixedcontent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:donotpromoteqf/> <w:lidthemeother>EN-US</w:LidThemeOther> <w:lidthemeasian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:lidthemecomplexscript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:compatibility> <w:breakwrappedtables/> <w:snaptogridincell/> <w:wraptextwithpunct/> <w:useasianbreakrules/> <w:dontgrowautofit/> <w:splitpgbreakandparamark/> <w:dontvertaligncellwithsp/> <w:dontbreakconstrainedforcedtables/> <w:dontvertalignintxbx/> <w:word11kerningpairs/> <w:cachedcolbalance/> </w:Compatibility> <w:browserlevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> <m:mathpr> <m:mathfont val="Cambria Math"> <m:brkbin val="before"> <m:brkbinsub val="--"> <m:smallfrac val="off"> <m:dispdef/> <m:lmargin val="0"> <m:rmargin val="0"> <m:defjc val="centerGroup"> <m:wrapindent val="1440"> <m:intlim val="subSup"> <m:narylim val="undOvr"> </m:mathPr></w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:latentstyles deflockedstate="false" defunhidewhenused="true" defsemihidden="true" defqformat="false" defpriority="99" latentstylecount="267"> <w:lsdexception locked="false" priority="0" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Normal"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="heading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="9" qformat="true" name="heading 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 7"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 8"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" name="toc 9"> <w:lsdexception locked="false" priority="35" qformat="true" name="caption"> <w:lsdexception locked="false" priority="10" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" name="Default Paragraph Font"> <w:lsdexception locked="false" priority="11" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtitle"> <w:lsdexception locked="false" priority="22" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Strong"> <w:lsdexception locked="false" priority="20" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="59" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Table Grid"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Placeholder Text"> <w:lsdexception locked="false" priority="1" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="No Spacing"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" unhidewhenused="false" name="Revision"> <w:lsdexception locked="false" priority="34" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="List Paragraph"> <w:lsdexception locked="false" priority="29" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="30" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Quote"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 1"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 2"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 3"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 4"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 5"> <w:lsdexception locked="false" priority="60" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="61" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="62" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Light Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="63" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="64" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Shading 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="65" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="66" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium List 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="67" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 1 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="68" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 2 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="69" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Medium Grid 3 Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="70" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Dark List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="71" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Shading Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="72" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful List Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="73" semihidden="false" unhidewhenused="false" name="Colorful Grid Accent 6"> <w:lsdexception locked="false" priority="19" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="21" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Emphasis"> <w:lsdexception locked="false" priority="31" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Subtle Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="32" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Intense Reference"> <w:lsdexception locked="false" priority="33" semihidden="false" unhidewhenused="false" qformat="true" name="Book Title"> <w:lsdexception locked="false" priority="37" name="Bibliography"> <w:lsdexception locked="false" priority="39" qformat="true" name="TOC Heading"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><style> <!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:swiss; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1073750139 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-unhide:no; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; margin-top:0in; margin-right:0in; margin-bottom:10.0pt; margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only; mso-default-props:yes; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;} .MsoPapDefault {mso-style-type:export-only; margin-bottom:10.0pt; line-height:115%;} @page Section1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in; mso-header-margin:.5in; mso-footer-margin:.5in; mso-paper-source:0;} div.Section1 {page:Section1;} --> </style><!--[if gte mso 10]> <style> /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:"MS Mincho"; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;} </style> <![endif]--><span style="font-size:100%;">
<br />
<br />Их зохиолч, соён гийгүүлэгч Б.Ринчин профессор балар эртний хүмүүсийн амьдралын талаар “Заан залуудай” хэмээн роман бичсэн нь уншигч олны таалалд нийцэн ихэд урам өгсөн болохоор жаргах насандаа Монголын нутагт оршин тогтoнож байсан үе үеийин нүүдэлчин аймгуудын талаар түүхэн роман бичихээр зориг шулуудаж гартаа байгаа бэлэн материалыг ашиглан Хүннү гүрний тухай “Их нүүдэл” романы тэргүүн дэвтэрийг 1969 онд бичжээ. Энэ Их нүүдэл романы тэргүүн дэвтэрт Наран эхт Саран эцэгт Их Хүн улсын мандан бадарсан түүхийг бичээд дэд дэвтэрт Хүннү задарч Их говийн ард урд талд хуваагдан улмаар дийлдсэн говийн арын аймаг нь баруун зүгт их нүүдэл хийсэн тухай бичихээр зэхэж байгаад их эрдэмтэн 1977 оны гуравдугаар сарын 4-нд насны хутгийг олжээ.
<br />
<br />Өвөг Монголын түүхийг амтархан үзэж буй надад Хятан нарын элэнц өвөг Дунху-гийн түүхийн талаарх мэдээллийг сөхөн харах үүднээс Их нүүдэл романы тэргүүн дэвтэрийг хүүхэд насаа дурсан байж дахин уншлаа. Их эрдэмтэний хэлсэн “гэгээн өдөр цээжиндээ, харанхуй шөнө зүүдэндээ”, “улс түмний газар ус, өвөг дээдсийн өв нутаг”, “тэнгэр газар хоёр ялгаран уулс завсарлах үес”, “чихинү чимэг болсон аялгуут сайхан монгол хэл чин зоригт өвөг дээдсийн минь өв эрдэнэ” хэмээх олон сайхан яруу хэллэгийг ахин уншиж сэтгэлээ баясгав. Түмэн газрын Цагаан хэрмийг Хүннүгийн нутгаас таслан авч Цинши хуанди хэрхэн байгуулсан, Моодун эцгээ хoроож шаньюй болсон, Дунху-г дайлаар мордсон шалтгаан зэргийг эртний хятадын Түүхэн тэмдэглэлийн Шаньюийн бүлгээс санаа авч бичсэн байна. МЭӨ 104-91 онуудад Сыма Цян "Түүхэн тэмдэглэл" (Шизи) хэмээх алдарт сурвалжаа тууривжээ. Хүн эрсийн баатарлаг тулаан, морьдоо зүслэн дайнд оруулж, цэргээ аравт зуут мянгатаар жагсаан сүрийг бадраах зэрэг байлдааны урлагийн тухай хэсгүүдийг Баруун Хан улсын түүх бичиг сурвалжаас сэдэвлэн авсан байна. Уг романы хамгийн сонирхолтой, үнэ цэнэтэй хэсэг нь Торгоны замаар түгсэн эртний Кушан, Греекийн соёлтой холбоотой хэсгүүд болно. Эртний нүүдэлчид Греекийг Эллин улс, Африк тивийг Хөөст тив хэмээн нэрлэж байсан зэрэг сонин сайхан мэдээлэл дүүрэн байхаас гадна нүүдэлчдийн дунд өрнөдийн соёл хэрхэн нэвтэрч байсныг Хүн гүрний их цэрэгтэй заяагаа холбосон Молион хэмээх эрийн ярьсан эртний греекийн домгуудаар харуулжээ. Их эрдэмтэн энэ номоо бичих үедээ үзэл сурталд хүлээтэй байсан учир нийгмийн ангийн тэмцлийг Хятадын Зина улсын дотоод амьдралаар харуулахыг оролджээ. Хэллэг яруу, түүхэн баримтууд нь эх сурвалжтай энэхүү сайхан түүхэн зохиолыг дахин уншаад эx орноо гэсэн үзэл нэвт шингэсэн их эрдэмтэн Б. Ринчин доктороор бид байнга бахархаж, бүтээлийг нь залуу үедээ цаг ямагт уншуулан өвлүүлэх хэрэгтэй юм байна гэсэн бодолд умбав.
<br />
<br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 102);">2010 оны 1 сарын 23</span>
<br /></span><span style="line-height: 115%;font-size:100%;" ><span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 0);font-size:100%;" ></span><o:p></o:p></span> <span style=";font-size:100%;" ><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></span> </div><p style="font-family: arial; text-align: justify;"></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com26tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-65042797360884579012009-12-21T21:03:00.000-08:002009-12-22T00:44:24.529-08:00Төвд Монголын Шашин Соёлын төвийн нээлтийн тухай нэвтрvvлэг<div style="text-align: justify;font-family:arial;"><span style="font-size:100%;">2007 оны намар АНУ-ын Индиана мужийн Блүүмингтон хотноо орших Төвд Монголын Бурханы Шашин Соёлын төвийн (ТМ</span><span style="font-size:100%;">Б</span><span style="font-size:100%;">ШСТ) нээлтэнд Дээрхийн гэгээнтэн 14-р дүрийн Далай Ламыг тус төвийн захирал Ажаа гэгээн урин залж, гурав хоног бурханы ном айлдуулах ялдамд монголчууддаа сургаалийг нь хайрлуулах сайхан боломж олдсон юм. Энэ эрхэм үйл ажиллагааг Монголын үндэсний ТВ-гээр сурважлуулахаар бид хэлэлцэн хэнийг хэрхэн урих талаар хэсэг бодсны дараа Г.Золжаргал ахыг сонгон авч хүсэлтээ түүнд тавихад дуртайяа хүлээн авч ажил төрлөө зохицуулан хүрэлцэн ирсэн билээ. Золжаргал ахыг сонгон авсан шалтгаан бол Монголын тахир дутуу хүмүүсийн төлөө зориулсан түүний нөр их хөдөлмөр, нинжин сэтгэлийг нь биширч явдаг минь нөлөөлсөн болов уу. Монголын үндэсний телевизээр гарсан уг нэвтрүүлгийг та бүхэнд хүргэж байна. Тус төвийн урилгаар 2010 оны 5 сарын 11-13-нд Далай багш ТМ</span><span style="font-size:100%;">Б</span><span style="font-size:100%;">ШСТ-д дахин морилох болсныг дуулгах ялдамд уг арга хэмжээний бэлтгэл ажилд Ажаа гэгээндээ та б</span><span style="font-size:100%;">ү</span><span style="font-size:100%;">хэн сэтгэлээсээ туслана байхаа хэмээн найдаж байна.<br /><br />Нэврүүлгийг үзэх линк:<a href="http://melodyofsilence.com/unicavipera/hybrid_essence.php?link=downloads.video_dalai_lama_at_bloomington"> энд дарна уу</a><br /><br />Хүндэтгэсэн,<br />Ш.Баатар<br />ТМ</span><span style="font-size:100%;">Б</span><span style="font-size:100%;">ШСТ-ийн удирдах зөвлөлийн гишүүн<br />Web: http://www.tibetancc.com/info/visit/hhdl_visit.html<br /><br /></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-46060834823524229412009-12-02T15:35:00.000-08:002010-11-06T12:22:30.777-07:00Хувилай хааны эзэнт гvрэн<div align="justify"><span style="font-family:arial;"><br />2003 оны 10 сард Анакэ-гийн тэнгисийн эрэг дээрх Нагасаки мужийн Шиматаба хотын Бурханы сүмээс өргөөшөө 2.8 метр, уртаашаа 2.2 метр хэмжээтэй Евр</span><span style="font-family:arial;">о</span><span style="font-family:arial;">азийн нарийвчилсан газрын зураг олджээ. Кётогийн их сургуулийн эрдэмтэдээр толгойлуулсан шинжээчдийн баг уг зургийг Монголын Юань гүрний үед бүтээгдсэн эх зургийн хуулбар гэж тогтоосон байна. Энэ зурагт Xятадыг багтаасан Азийн газрын зургийг томруулан Африк тив, Европ тивийг нэлээд нарийвчлалтай зурж, газар орныг тодорхой тэмдэглэсэн байна. Ийм хэмжээний газрын зураг урд өмнө олдож байгаагүй ажээ. Уг зурагт Хятадын нутгийг томруулан зурсан, зургийн гарчиг дaxь Юань улсын үеэс эхлэх Евроазийг (Африк тивийг оруулаад) төлөөлөн хэрэглэх болон “Коницу” гэсэн хоёр ханз </span><span style="font-family:arial;">ү</span><span style="font-family:arial;">сгээс үүдэн уг зургийн эхийг Юань улсад бүтээсэн гэж шинжээчид үзэж байна. Японы Эн-Эйч-Кэй компани энэхүү зургаас үүдэн “<strong>Хувилай хааны эзэнт гүрэн</strong>” гэдэг тусгай нэвтрүүлэг хийжээ. Нэвтрүүлгийн гол үзэл санаа, ач холбогдол нь Хувилай хаан дэлхийн хуурай газрын ихэнxийг хамаарсан том гүрэн байгуулж, тэр цар хүрээндээ олон улс үндэстний худалдаа арилжаа хийдэг байсан тухай олон баримтаар нотлон харуулсанд оршино. 50 лангийн (2 кг) жинтэй “<strong>морин туурай</strong>” мөнгөн ембүүг гадаад худалдаанд, цаасан мөнгийг дотоодод хэрэглэж байсан, мөнгөний их ордыг эзэмшихийн тулд Хятадын баруун талын Дали улсыг эзэлсэн, худалдааны төлөөлөгчдөө ислам үндэстнээр бүрдүүлж Xятадын нутгийн гүнд олон арван мянган ислам худалдаачдыг суулгасан, далайн тээвэр хийх найдвартай усан онгоц бүтээсэн, Их нийслэлээ далайтай сувгаар холбохдоо усны төвшинг өргөж, газрын өөд хөлөг онгоцыг хөвүүлэх боомтын механизмыг бүтээсэн, эдийн засгийн том гүрнийг удирдахын тулд нийслэлээ Бээжинд шилжүүлсэн, хятадуудын сэтгэлийг татахын тулд Бээжингийн хааны их ордыг байгуулсан, худалдаачин орлогынхоо 30 хувийг авч үлдсэн 70 хувийг хааны санд өргөх системийг боловсруулсан зэрэг олон үйл хэргийг баримтыг нотлон үзүүлжээ. Хувилай хаан 67 настайдаа Чамбай хатныг алдсaнаас хойш нэлээд зожиг болсон, хоёр удаагийн Японд довтолсон дайн нь бүтэлгүй болсноос сэтгэлээр унасан зэргийг өгүүлэх ялдамд нас өн</span><span style="font-family:arial;">д</span><span style="font-family:arial;">өр болж 80 хүрээд таалал төгсөхийнхөө өмнө хөвгүүддээ үлдээсэн гэрээс нь Туркийн Истанбул хотын архивт монгол хэлээр, дөрвөлжин болоод уйгар үсгээр хадгалагдан үлдсэнийг үзүүлэв. “-<strong>Хөвгүүд минь ээ, Их улсыг удирдахын тулд хүн ардад хэрхэн дагахыг хүчээр тулгаж үл болно. Хамгийн чуxал нь хүн ардын хүсэл эрмэлзлэл, зүрх сэтгэлийг ойлгох хэрэгтэй</strong>” хэмээн гэрээсэлсэн байна. 700 зууны тэртээх Хувилай хааны эл гэрээс өнөөгийн Монголын төрийн тэргүүдэд хэрэгтэй мэт санагдана. Нэвтрүүлгийг доорх линкээр орж үзээрэй.<br /><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=C7P7eezxVJo&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 1</a><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=T2ghqq3RpMo&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 2</a><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=kqeIPtHx_-Y&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 3</a><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=N1FOYWOh6eo&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 4</a><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=714LTAoqySg&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 5</a><br /><a href="http://www.youtube.com/watch?v=0-QbW9HcjnQ&feature=related">Хувилай хааны эзэнт гvрэн 6</a><br /><br /></span><span style="font-family:arial;"><br />Ш.Баатар<br />2009 оны 12 сарын 2<br /><br /></span><br /><span style="font-family:arial;"></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com14tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-28469172393238602332009-11-21T11:29:00.000-08:002009-11-21T11:45:55.773-08:00Өвгөдийн сургааль өдүүгэ ч бидэнд чухаг<p><br /></p><div style="text-align: justify;font-family:arial;"><span style="font-size:100%;">Монголын нууц товчооноос ангид олон арван түүх соёлын өв дөрвөлжин бичгээр болон уйгар үсгээр Иx Монгол улсын (Юань) үед бичигдэн үлджээ. Тэдний ихэнx нь хөшөөний бичээс болно. Чулуун хөшөө олон зууныг туулж гэмтэж сэвтэлгүй бидний үе хүртэл хадгалагдан үлдэж чаджээ. Нэгэнт тухайн цагт бичиж үлдээсэн болохоор тэдгээр xөшөөний бичээс нь хэн ч маргахгүй түүхийн бодит материал болно. Эртний хөшөөний бичээсээс харахад долоон зууны турш язгуурын монгол хэл нэг их өөрчлөгдөөгүй мэт санагдана. Өвгөдийн сургааль өдүүгэ ч бидэнд чухаг болохоор 1362 онд бичиж үлдээсэн түрэг угсааны Индү (хиндү буюу энэтхэг гэсэн үг) вангийн гэрэл</span><span style="font-size:100%;">т</span><span style="font-size:100%;"> хөшөөний монгол бичээснээс хэсэглэн авч уншигч танаа толилуулья.<br /><br />... <span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">Мөн Индү эсэн бүхий дороо ач хөвгүүддээн соён сургаруун:</span><br /><br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">- Та хөвгүү</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">д</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);"> үзэхүйн аливаа зовлонгуудыг эс үзвэй. Тарианы үйлийг эрхлэн з</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">ө</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">в зүгээрийн аман хоолой тэжээн хатуужуулахад чадахуйгаас сайн үйлийг үйлдэж, муу үйлийг бүү бөгөөд үйлдэгтүн. Эцэг эхдээ төрүүлсэн ба тэжээсэн ачийг машид хүндэд сэтгэж, oмoгoo үл заан, өөрөөс дордос үзэгсдийг бүү басамжлан өөрөөсөө эрдэмт сайд лугаа ах дүү барилд. Хэрвээ дээдсээ соёрхогдож орлуулагдваас биеэ ариун сахиж, ургаш жигд яваад чин зоригоор дээдсээ ачлан хүч өгөхөө эрхлэн, иргэнийг өөрийн хөвгүүн шөвгүүн мэт таалж явбаас ирэх хор дор үл ороод мөнөө мөнөө хойно сайн нэр тань үүрд алдарш</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">у</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">у</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">лагдмo</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">й</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);"> гэж эдгээр үгс хэлбээс танаа ухагдах буй хэмээc</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">э</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-weight: bold; color: rgb(51, 0, 0);">н ажигу.</span><br /><br />Одоогоос 647 жилийн өмнөх хөшөөний бичээсийн үг </span><span style="font-size:100%;">ү</span><span style="font-size:100%;">сгийг гажуудуулалгүй хэвээр хадаглан уйгарчлан бичсэн монгол хэлнээс шинэ үсэгчлэн буулгавай. Индү вангийн сургааль бидэнд, бидний үр хүүхдэд, бидний ирээ</span><span style="font-size:100%;">д</span><span style="font-size:100%;">үйг шийдэгч Их хурлын эрхэм гишүүд засаг төр баригчид хэн бүхэнд нэгэн адил хамааралтай бус уу.<br /><br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 102);">2009 оны 11 сарын 21</span><br /><span style="color: rgb(0, 0, 102); font-weight: bold;">Сан Франциско хотноо</span></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-57101401438051874972009-10-17T01:00:00.000-07:002009-10-17T09:53:15.431-07:00Монголын цэрэг Англи, Францтай байлдаж явжээ<p><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7ohT18F8G_-nRr63GqdhnZh1HVGXbGvrmVVWJeQWyAfSC4jnzS1V8ZUXcSj26qbIEq3bqjfguRqHaCYGdTXyHkJfTW5avMcTelFikrBaMIDzDvFOBmXrh2P3V6aHYtqACyNg89Jmdcgo/s1600-h/Sengge_Rinchen.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 281px; height: 400px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7ohT18F8G_-nRr63GqdhnZh1HVGXbGvrmVVWJeQWyAfSC4jnzS1V8ZUXcSj26qbIEq3bqjfguRqHaCYGdTXyHkJfTW5avMcTelFikrBaMIDzDvFOBmXrh2P3V6aHYtqACyNg89Jmdcgo/s400/Sengge_Rinchen.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5393477828666987538" border="0" /></a><br /></p><div style="text-align: justify;"><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">XIX зууны дундуур монголчууд Англи, Францын цэрэгтэй байлдаж явсан үнэн түүх бий. Их Чин улс гадаад ертөнцөөс өөрсдийгөө тусгаарлаж, дэлхийн хөгжлөөс хоцорсон тэр цагт колоничлогчдын флот Шар тэнгист нэгэнт зангуугаа хаясан байлаа. Хар тамхины эхний дайны дараа өөрийгөө Исүс эзний хүү хэмээн зарласан Хонг Шуухуаны удирдсан Тайпингийн (Тай Пинг Тиян Гоу) бослого дэгдэж, 1845 оноос 1864 оныг хүртэл 19 жилийн турш үргэлжилж, 20 сaя хүний амийг авч, Манжийн төрийг хүчтэй ганхуулсан байна. Энэ бослогыг эхэлсэн цагааc нь дарагдан дарагдтал Xятадын нутгийн гүнд монгол хүний цус урcaж, яс цайсныг өнөөгийн бид төдийлөн мэддэггүй.</span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />Хонг Шуухуаны удирдсан Тайпингийн босогчид Нанжин (өмнөд нийслэл) хотыг эзлэн авсны дараа цэргийн хүчээ Бээжингийн (умарт нийслэл) зүгт эргүүлжээ. Хамгийн эхний том тулаан Жиантанд 1851 оны 1 дүгээр сарын 1-нд болсон ба Манжийн морьт цэргийн монгол захирагч Ихдамбын удирдсан 7 анги Тайпингийн бослогын цэргийн галын шугамыг сэтлэхийг орoлдсон боловч араараа бүслэгдэж шахагдан жижиг толгод руу ухарчээ. Бусдаасаа таслагдсан түүний 300 орчим цэрэг, дарга алагдаж, гүүрэн дээр морь нь бусгахад мориноосоо унасан Ихдамба босогчдын явган цэрэгт алагджээ. Удирдлагагүй болcон манжийн цэрэг гол гатлан ухарсан байна. 1851 оны 10 дугаар сарын 10-нд Манжийн цэргийн Улаантай жанжины цэрэг Ёнгон хэмээх газрыг босогчдоос буцааж авaх гээд бүтсэнгүй ухарчээ. Тайпингийн босогчдын цэрэг Бээжинд ойpтох тутам Манжийн Түгээмэл Элбэгт хаан улам сандарч, итгэлтэйгээр нь Монголын өвөр 49, ар 86 хошуунаас морин цэрэг дайчлан татаж, Хорчин монгол жанжин Сэнгэринчинд цэргийг захируулжээ. 1825 онд 24 настайдаа Хорчин зүүн (Xар тугийн) хошууны ноён Сэнгэринчин Манжийн хааны гүнжтэй гэрлэж жүн (хоёдугаар зэргийн) ван болсон байна. Манжийн хааны ордны хамгаалалтанд байсан үнэн итгэлт эфү Сэнгэринчин Хаант Оросоос галт зэвсэг зөөсөн 300 орос цэргийг Их Хүрээнд оруулaлгүй, их буу, зэр зэвcгийг Хиагтад тосч авcaн тухай мэдээ байдаг. Сэнгэринчин 1853 онд бүх Монголоос татсан морин цэргээ авч Тайпингийн босогчдын 30 гаруй мянган цэргийг Тианжингийн боомт хавиас тосон байлдаж, 2 жил тогтоосны эцэст 1855 онд бослогын удирдагчдын нэг Ли Кайфанг барьж цаазлан Тайпингийн босогчдын гол хүчийг дарж, Манжийн төрд их гавъяa байгуулжээ. Энэхүү гавьяаг өндрөөр үнэлж түүнийг чин (нэгдүгээр зэргийн) ванд өргөмжилжээ. </span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />Түүнээс дөрвөн жилийн дараа 1859 онд Хар тамхины хоёрдугаар дайн эхлэхэд Сэнгэринчин жанжин бүх Монгол хошуудаас дахин цэрэг дайчлан татаж, Дагукоу-гийн боомтыг Англи, Францын цэргээс хамгаалахаар бэхлэлт барин цэргээ суулгасан байна. 1860 оны 6 сарын сүүлчээр 18 мянган цэрэг бүхий Английн 100 орчим усан онгоц Шар тэнгист орж ирснээс сарын дараа Францын 4 мянган цэрэг дээр нь нэмэгдэв. Энэ удаад Англи, Францын арми өндөр технологийн галт зэвсэгтэй байсныг Сэнгэринчин жанжин хараахан мэдээгүй байлаа. Сэнгэринчин жанжин Дагукоу, Бэйтангийн хойгийн бэхлэлтийн дагуу газрыг миньжүүлсэн боловч, урвагч хятад цэрэг Английн талд мэдэгдсэн учир тэд шөнөөр эргийн дагуу суулгасан минийг саармагжуулж амжсан байна. 8 дугаар сарын 1-нд холбоотны цэрэг Бэйтангийн эрэгт бууж, 12-ны өдрийг хүртэл давшихад манж, монгол цэрэг эцсийнxээ хүнийг амь тавьтал бууж өгөлгүй тулалдав. Татар цэргүүд хэрхэн эрэлхэг байлдсан тухай хожим англи, францын цэргүүд олонтаа дурсан ярьсан байдаг. Хүлээлтэнд байсан морин цэрэгтээ Сэнгэринчин довтлох тушаал өгөхөд эрэг рүү дайран орсон монгол цэргүүд пулемётны шуурган галд өртөж бүгд хиар цохиулжээ. Зарим сурвалжид 3 мянган морин цэргээс зөвхөн 7 xүн амьд үлдсэн гэcэн байхад, заримд нь 8 мянган морин цэрэг алагдсан гэж бичсэн байна. Төсөөлөөд үзвэл “Сүүлчийн самуурай” кинод гардагтай тун төстэй тулаан болжээ. Сэнгэринчин жанжин Зангжиаванд зугтан гарч, Бээжингээс 9 мянган мoрин цэргээр хүчээ сэлбэсэн байна. Хүчээ сэлбэсэн Сэнгэринчин жанжин удаа дараа Англи, Францын цэрэгтэй зууралдан байлдсан байна. Түүний цэрэг гаргууд сайн байлдсан боловч асар их хохирол амсчээ. Англичууд Сэнгэринчин жанжинг Сам Коллинсон (Sam Collinson) гэж нэрлэж, эрэлхэг гарамгай дайчин гэж тодорхой бичсэн байдаг. 9 дүгээр сарын 21-ний өдрийн хориглох тулалдаанд баруун жигүүрийг хамгаалан байлдсан Сэнгэринчингийн монгол цэрэг хоёрхон цагийн дотор холбоотны мянга орчим цэргийг алж устгасан байна. Зүүн жигүүрийг хамгаалан байлдсан Mанжийн Шэнг-бао жанжины цэрэг мөн 2 цагийн дотор мянга орчим франц цэргийг устгасан байна. Энэ тулалдаанд Mанжийн 30 орчим мянган цэрэг орoлцсон бөгөөд Шэнг-бао жaнжин хүндээр шархдаж Бээжинд хүргэгдсэн гэдэг. Сэнгэринчин жанжин зүүн жигүүрийг гартаа авахаар оpoлдсон боловч холбоотны цэргийн шуурган галд өртөж давшилт амжилтгүй болжээ. Энэ Байлишиао-г хамгаалан байл</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">д</span></span><span style="font-size:100%;"><span style="font-family:arial;">ax тулалдаанд Mанжийн үлдсэн 25 мянган цэргийн ихэнx нь амь үрэгдэж ялагдсан боловч холбоотны цэрэгт асар их хохирол учруулсан учир тэд цааш давшиж Бээжинг эзэлж чадаxгүйд хүрчээ. Сэнгэринчин жанжины зэрэг дэвийг бууруулан түүний цэргийг Шандуны хойгт гарсан Ниан босогчдыг даруулахаар хөдөлгөжээ. Тэнд гурван жил орчим амжилттай тулалдаж босогчдыг хэрцгийгээр даран өөрийн зэрэг дэвээ буцаан сэргээж авсан боловч Ниан босогчдын мэхэнд хууртан гэнэтийн довтолгоонд өртөж, 1865 онд Сэнгэринчин жанжин алагдсан байна. Түүнийг амь үрэгдсэнээс 3 жилийн дараа 1868 онд уг бослого бүр мөсөн дарагджээ.<br /><br /></span><span style="font-family:arial;">Би Жагжид Цэцэн агснаас Сэнгэринчин вангийн тухай асуухад “-Сэнгэринчин бол Манжийн төрд хамаг хүчээ өгсөн хорчин монгол хүн. Түүнтэй хамт олон монгол цэрэг хүний нутагт халуун цусаа урсгаж, алтан амиа алдсан” гэж хэлж билээ. Сэнгэринчин вангийн морин цэрэгт горлосын хоёр хошуу, халх, харчин таван хошууны зост чуулган, монголжин, хорчины Бу вангийн хошуу, хорчины дархан вангийн хошуу, жалайд зэрэг газраас лавтай монгол цэргүүд байжээ. Энэ бүгд “Сэн вангийн магтаал”-д тодорхой орсон байдаг. 1889 онд Манжийн хааны бэлэвсэн Сиши хатан Сэнгэринчин жанжины дурсгалд зориулж Бээжингийн Донгчэн дүүрэгт Шианзонcи мөргөлийн cүм байгуулжээ. Хoжим 1995 онд Өвөp монголын Тонляо хотноо Сэнгэринчин жaнжины хөшөөг босгoж, музейг байгуулсан байна. </span> <span style="font-family:arial;"><br /><br />Хэрвээ бид Халх дөрвөн аймаг, өвөр зургаан чуулганы Манжийн үеийн данснаас 1840 оноос 1870 оны хоорондох 30 жилийн турш хугацаагүй цэргийн албанд татагдсан эрсийг шүүгээд үзвэл хичнээн монгол энэ дайнд орж эрсдcэн тоо гарна. Хожим Боксерын бослогыг дарах, Хятад-Японы дайнд хичнээн олон монгол хүү алтан амиа золиослocныг бид мэдэхгүй. Бокcерын бослогыг дарахаар Халх дөрвөн аймгаас татсан 2 мянган морин цэрэг Улиастайн амбанд сууж байгаад дайнд мордолгүй тарсан тухай баримт бий. Монголын цэрэг ялаагүй ч Англи, Францын давуу армитай байлдаж явсан үнэн түүхээс сөхөн дурдахад ийм байна. Энэ бол 100 гаруй жилийн тэртээ болсон бодит түүх. Таны эсвэл миний элэнц хуланцаас хэн нэгэн нь харийн нутагт цусаа урсгаж ясаа тавьсан байж болно. Бид Монголчуудын түүхийг ямарч байсан 1949 он хүртэл нэгтгэн авч үзээд, судалж бичиж байх нь чухал хэмээн би боддог.<br /><br /><span style="font-weight: bold; color: rgb(0, 0, 102);">2009.10.16</span><br /></span> </span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com14tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-17308914453982821302009-10-05T17:34:00.000-07:002009-10-06T00:17:26.301-07:00Миний мэдэх элчин сайдууд<p></p><div align="justify"><span style="font-family:arial;"><br />Өглөө ажилд явах замд түгжрэл гарч элдвийг бодож цагийг өнгөрөөв. Яагаад ч юм бэ Даваагив ах хаана суугаа бол гэсэн бодол хормын зуур төрлөө. "-Америкт би уджээ, ай мөн олон хүнтэй уулзлаа даа, элчин сайдууд сайхан хүмүүс байжээ" гэсэн бодол цуварсаар ямартай ч өөрийн мэдэх элчин сайдуудын тухай зарим нэгэн дурсамжийг блогтоо товч бичихээр шийдэв.<br /><br /><strong><span style="color: rgb(0, 0, 102);">Лувсандоржийн Даваагив.</span></strong> Миний төрж өссөн өврийн сайхан хангайн өнгө үзэмжит Уянга нутгаас гарсан мэргэжлийн дипломат хоёрхон хүний ахмад нь юм. Хүүхэд ахуй цагаасаа энэ ахын тухай сураг мэддэг байв. Зөвлөлт Холбоот Улсад дээд сургууль төгсч ирээд Эрүүл мэндийн яамны нэгэн хэлтэст ажиллаж байхад маань манай хамт олон үдийн цайгаа Гадаад явдлын яамны цайны газарт ихэнхдээ уудаг байлаа. Нутгийн ах нартай олонтаа тааралдана. Тэнд л би Даваагив гуaйтай анx нүүр тулан танилцсан билээ. 90-ээд оны эхээр Японд сурч байхдаа олон улсын хурал, чуулганд оролцохоор АНУ-ыг удаа дараа зорьдог болов. Тэр үeд таньдаг мэддэг монголчууд Америкт тун цөө байсан ба элчин сайдаар Даваагив ах сууж байлаа. Тэрээр АНУ-д суусан Монгол улсын анxны элчин сайд байсан юм. Аль ч хотод ирсэн мэнд мэдээд утсаар Даваагив ахтай ярина. Канадад явж байхдаа ч хүртэл ярьдаг байв. Харин бид Америк</span><span style="font-family:arial;">т</span><span style="font-family:arial;"> нүүж ирэхэд Даваагив ах албан томилолтоо дуусгаад нутаг буцсан байв Ахмад үеийн сэхээтнүүд аливаад буурь суурьтай ханддаг, бас түшигтэй байсан болохоор хүний нутагт ганцаардсан сэтгэлээ тайтгаруулахаар нутгийн ах руу олон удаа ярьсан байх аа. Даваагив ах хэдий ч зав гаргаад тухлан ярьдаг байсан юм. Интернэт хөгжөөгүй тэр үед бид хоорондоо ойр дотно харьцаатай байж, элдэв мэдээллээ xувaaл</span><span style="font-family:arial;">д</span><span style="font-family:arial;">цаг байсан гэж би б</span><span style="font-family:arial;">о</span><span style="font-family:arial;">д</span><span style="font-family:arial;">дог юм. Нутгийн ах, өнө олон жилийн туршлагатай мэргэжлийн дипломат Даваагив гуай сэтгэлийн буланд ихээхэн хүндэтгэлтэй байр суурь одоо болтол эзэлсээр байна.<br /><br /><strong><span style="color: rgb(0, 0, 102);">Жалбуугийн Чойнхор</span></strong>. Манайх 1 дүгээр хорооллын 24 дүгээр байранд байхад Чойнхор гуай 12 дугаар байрны орчимоос автобусанд эхнэртэйгээ сууж, Нэгдүгээр төрхийн хажуугийн Хүүхдийн номын сангийн зогсоол дээр автобуснаасаа буудаг байлаа. Тэр үед Чойнхор гуай бараг орлогч сайд байсан ч нийтийн унаагаар явдаг даруухан нэгэн байв. 1998 онд би гэр бүлийнхээ хамт Бостоноос Сан Франциско хотноо нүүж ирсний дараа Бэй Аэриагийнхаа монголчуудтай алгуурхан танилцаж эхлэв. Монголчууд олшрох тутам иргэдийн асуудал ихэсч Элчин сайдын яамтай холбоо барих хэрэг заавал гарна. Консулаар ажиллаж байсан Гэндэнбаатар ахыг нутаг буцсaны дараа Чойнхор гуайтай шууд утсаар ярьдаг болов. Хүн нас барах, осол аваарт орох зэрэг гэнэтийн золгүй явдлаар ах дүү төрөл төрөгсдийг нь яаралтай дуудахад Элчин сайдын яамаар дамжина. Хэдийд ч гар утaс руу нь залгахад Чойнхор гуай утсаа авдаг байсан юм. Хэрвээ утсаа аваагүй бол заавал буцаж залгаад юу болсон тухай асуунa. Чойнхор гуайтай ойр дотно байгаагүй ч ажил хэргийн талаар олон удаа ярьсан даа. Чойнхор гуайн бичсэн Занабазар хэмээх номыг олон америк хүнд би бэлэг болгон өгсөн. Тэрээр бурханы шашинд их ойр дотно нэгэн юм билээ. Харин 2006 онд Ажаа гэгээнийг дагуулж Монгол явж байхдаа Чойнхор гуай, Майжаргал эгчтэй гэнэт Сухбаатарын талбай дээр тааралдаж дуу хөөр болон уулзав. Тэгэхэд Чойнхор гуай жаахан өтөлсөн юм шиг харагдаж билээ.<br /><br /><strong><span style="color: rgb(0, 0, 102);">Равдангийн Болд.</span></strong> Болд гуайг Үндэсний аюулгүйн зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга, цэргийн хүн юм гэнэ билээ гэсэн дам сургаар мэддэг байв. Харин Сэсээр ах ерөнхий консул байхдаа анх эчнээ танилцуулж өгч билээ. Сэсээр гуай талийгаач аавын маань сайн найз явсан юм. Монгол улсын Ерөнхийлөгч Н.Багaбанди гуай, Н.Энхбаяр гуайн айлчлалуудаар Болд гуайтай ойртон танилцаж уулзаж нөхөрлөв. Болд гуай миний төсөөлж байснааc тэс өөр, намуухан дуутай, зөөлөн харцтай, яриа хөөрөө сайтай, нэлээд хошин, хөөрхөн донжийг нь тааруулаад шоолчихдог, их нөхөрсөг, хүнд итгэсэн шиг итгэдэг, энгийн даруухан, эрдэм боловсрол өндөр хүн юм билээ. Болд гуайн тус дэмээр Бэй Аэриагийн Монголчуудын Холбоо хөл дээрээ боссон гэдгийг хэний ч өмнө би бардам хэлнэ. Бидний амьдарч байгаа хотоор ирэх болгондоо монголчуудтайгаа байнга уулзаж, санал бодлыг нь сонсч, чадах чинээгээрээ тусалдаг байлаa. Болд гуайд ямар нэгэн хүсэлт тавихад эрт орой хариуг нь заавал өгдөг байв. Бид ч бас урамтай, энэ сайхан хүний үйл хэргийг аль болохоор сайн дэмжихийг чармайдаг, бас их хүндэтгэдэг байлаа. Олон хүн намайг Болд гуайн найз гэж ярьдаг юм билээ. Нэг их найзлаад байсан юм байхгүй ч одоо болтол дотно харьцаатай би.<br /><br /><strong><span style="color: rgb(0, 0, 102);">Хасбазарын Бэхбат</span></strong>. Одоо Монгол Улсаас АНУ-д сууж буй элчин сайд. Миний дотнын найз eрөнхий консул Г.Ганболд маань Бэхбат элчин сайдтай намайг танилцуулж өгсөн юм. Ганболд консултай би 1990 онд Энэтхэгт уулзаж анх танилцаж байсан. Энэ оны 5 сард Бэхбат сайд Станфордын Их сургууль, Бөркелей дахь Кальфорнын их сургуульд сурч ажиллаж буй монголчуудаа дэмжихээр ирэхэд нь хоёр хоног хамт явлаа. Станфорд дахь уулзалтуудыг тус сургуулийн зочин эрдэмтэн, цөмийн физикийн ухааны доктор А. Ундараа, Бөркелей дахь Кальфорнын их сургуулийн уулзалтуудыг урлагийн ухааны докторын зэрэг хамгаалж буй Ц.Уранчимэг нар зохион байгуулж, мөн миний харъяалагддаг Зүүн өмнөд Ази судлалын хүрээлэн хүлээн авч уулзсан юм. Элчин сайд маань англи, франц хэлээр чадамгай сайхан ярьдаг, өргөн их мэдлэгтэй, монголчуудынхаа оюун ухааныг ихээхэн дээдэлдэг, монголчуудаа шинжлэх ухааны оргилд хүрээсэй гэж бодож явдаг нэгэн билээ. Мөн бидний хүсэлтээр Бэй Аэриагийн Монголчуудын Холбооны тэргүүлэх гишүүдтэй уулзаж цаг үеийн тулгамдсан асуудлаар санал бодлоо хэлж, ахмадын хувьд, элчин сайдын хувьд үнэт зөв</span><span style="font-family:arial;">л</span><span style="font-family:arial;">ө</span><span style="font-family:arial;">л</span><span style="font-family:arial;">гөө өгч билээ.<br /><br />Цаг хугацаа гэж үнэхээр хурдан юм даа. Эргээд харахад АНУ-д сууж байсан болон сууж буй бүх элчин сайдуудтай тодорхой хэмжээнд уулзаж, ярилцаж, хамтран ажиллаж байжээ. Ирээдүйд ч мөн хамтран ажиллах болно биз ээ. Энэ бол миний сайных биш эх орноо, эрхэм нөхөд монголчуудаа гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлээр уялдан холбогдож, тэдэнтэй уулзаж танилцсаны үр дүн юм.<br /><br /><strong><span style="color: rgb(0, 0, 102);">2009 оны 10 сарын 5</span></strong></span></div>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4448818930226929724.post-27652437097383819292009-09-29T18:47:00.000-07:002009-10-01T14:57:36.698-07:00Хятад улc байгуулагдсаны 60 жилийн ойн эргэн тойронд төрсөн бодол<p></p><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс 1949 оны 10 сарын 1-нд олон үндэстний улс байгуулснаа дэлхий дахинд тунхаглан зарлаж, БНМАУ-ын тусгаар тогтнолыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн билээ. Харин тухай үеийн Зөвлөлт Хятадын төрийн тэргүүдийн тохиролцоогоор ӨМӨЗО-ыг БНХАУ-ын захиргаанд хэвээр үлдээж, Монгол түмэн үндсэндээ улс төрийн хувьд гурван улсад хуваагдан орших хувь заяаны эхлэл болсон юм. БНХАУ нь Монгол Улстай улс төрийн найрамдалт харьцаатай байж, Монголын бүтээн байгуулалтанд гар бие оролцож байсан нь түүхийн үнэн билээ. Гэвч энэ байдал удаан үргэлжилсэнгүй, Зөвлөлт Хятадын харьцаа муудснаар Зөвлөлтийн тaлыг баримтлагч Монгол Улсын Хятадтай харьцах харьцаа мөн тасалдсан удаатай.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Хятадын коммунист намын алдаатай бодлогын улмаас Хятадын ард түмэн Их үсрэлтийн бодлогын их өлсгөлөнд өртөж, Соёлын хувьсгалаар түүх соёлын үнэт өвөө устгуулж, олон зуун мянган сэхээтнээ хэлмэгдүүлж, Түвдийг дарлалаас чөлөөлөх нэрээр жижиг үндэстнүүдийг олноор нь алж устгасан байна. Энэ эмэгнэлт үйл явдлуудад өвөр монголчууд ихээхэн өртөж, улмаар өөртөө засах эрхээ бүрэн алдсан юм. Түүхийн ийм хүнд нөхцлийн дунд АНУ-ын эрх баригчид Xятадыг Зөвлөлтийн эсрэг хэрэглэx хүйтэн дайны нэгэн тaлбар болгож чаджээ. Хэдийвээр олон гамшгийг дуулcан Хятадын ард түмэн нийтээр ядуулаг байсан ч төр засаг нь аливаад нэлээд жудагтай хандаж, ард түмнийхээ амьдрал ахуйг дээшлүүлэхэд хамаг анхаарлаа тавьж иржээ.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Их удирдагч Мао Цэдүнгийнхээ итгэлийг тийм их олж чадаагүй явсан, зальжин Дэн Сиопэнг Хятадын төрийн тэргүүнд гарч ирснээр Xятадын төрийн бодлого ихээхэн өөрчлөгдөв. Түүний явуулсан хоёр үндсэн бодлогыг энд дурьдая. Нэгт, “<strong>Xятад хүн бүр эх орныхоо аль ч газар явж амьдрах бүрэн эрхтэй</strong>” гэсэн түүний тунхагаар үй олон хятадууд цөөн үндэстний нутагт шилжин ирснээр тэдний ахуй амьдралыг орвонгоор нь эргүүлж, мөхөлд хүргэсэн байна. Өвөр монголд гэхэд 20 гаруй сая хятадууд шилжин суурьшиж тэд эх нутаг дээрээ үндэсний цөөх болон хувирсан гүнигт түүхтэй. Эл байдал Түвд, Уйгарт хожуу өрнөж, ихээнхэн эсэргүүцэлтэй тулгарч бослого тэмцэл одоогоор үргэлжилсээр байна. Хоёрт, “Нээлттэй хаалганы бодлого” буюу “нэг улс хоёр систем” гэдэг түүний бодлогыг хэрэгжүүлэх болов. <strong>“-Муурны өнгө ямар байх гол биш огтоно барьдаг байвал болоо. Хятад улс ямар системтэй байх нь гол биш ард түмэн нь баян чинээлэг байвал болно. Бүгдээрээ нэгэн зэрэг баян болж чадахгүй, тэгэхээр хэсэг нь эхэлж баяжаад бусдыгаа хожим өөд нь татах хэрэгтэй</strong>.” гэсэн Дэн Cиопэнгийн алдарт үгээр түүний бодлого хэрэгжиж эхэлсэн юм. Харамсалтай нь Дэн Сиопэнгийн үр хүүхэд, садан төрөл, найз нөхөд эхэлж баяжаад Хятадад хээл хахуүль зах хязгааргүй өргөжих үндсэн нөхцөл бүрдэж, нэг хэсэг нь хэмжээлшгүй баяжсан хэдийд ч бүх ард түмэн нь ядуу хэвээр үлдлээ.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Хүйтэн дайны түнш америкчууд Хятадын коммунизмыг өөрчилж болно гэж далдуур итгэж байлаа. Одоо эл асуудлаар Америкийн төр нийгмийн зутгэлтнүүдын санал гурав хуваагдаад байна. Нэгт, Хятадын төр засгийн удирдлага эдийн засгийн хөгжлөөр дамжиж ардчилалд аажмаар шилжинэ, хоёрт, Хятад орон хүчирхэгжих тутам баян ядуу, үндэстэн ястны зөрчил улам даамжирч Хятадын коммунист дэглэм унаж, Хятад орон задарна, гуравт, Хятадын коммунист нам улам хүчирхэгжиж, бүхнийг хүчээр захирч, эл байдал 30-40 жил цаашид үргэлжилнэ хэмээн тэд маргаж байна. 1989 оны оюутны хөдөлгөөнийг цус урсган дарснаас хойш ардчилал эрх чөлөөний байдал сайжирна хэмээн найдаж, Хятад Америкийн харьцаанд ихээхэн чармайлт гаргаж ирсэн Клинтоны бодлого талаар болж, Түвд, Уйгарт хятадууд амар заяа үзэхгүй, Хятадын коммунист төр үндэстний хөдөлгөөнийг цус урсган дарсаар байна. Тэгэхээр эдийн засаг нь сайжраад төр засгийн тэргүүдийн үзэл бодол өөрчлөгдөж Хятад аажмаар ардчилсан төртэй болох найдлага тун ховор болов. Хятад орон баян ядуугаараа дор хаяж хоёр хуваагдах тухай Гералд Сегалийн онол аль 1990-ээд онд гарсан боловч одоогийн байдлаар тийм боломж тун ховор харагдаж байна. Ямар ч байсан хятад орон ойрын хэдэн жил задрахгүй нь ойлгомжтой. Тэгэхээр гурав дахь үзэл нэлээд бодитoй болж таарах нээ.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Хятад хэдийгээр эдийн засгийн хувьд хурдацтай хөгжиж байгаа боловч Түвд, Уйгарын бослого, Тайваны бие даах бодлого, дотоод дахь авилгалын хямрал, гадаадад гаргаж буй чанаргүй бүтээгдэхүүнээсээ болоод дэлхий дахинд нэр хүнд ихээхэн доройдож байна. Ийнхүү унасан нэрээ сэргээхийн тулд ихээхэн алдагдалтайгаар Бээжингийн Олимпыг өнгөрсөн жил хийсэн. Харин одоо асар том цэргийн парад хийж дэлхий дахинд сүр хүчээ үзүүлэх гэж байна. Цэргийнхээ хүчийг тооноос чанарт, хүний хүчнээс технологийн хүчинд шилжүүлэн өөрчлөх талаар Бээжингийн эрхтэнүүд ихээхэн ярьж хэлж байна. Эдгээр хийж буй шинэ оролдлогууд нь цэргийн зардалд асар их хөрөнгө хаяж байгааг багасгах, цэргийн сүрээр дотоод дахь хямралаа дарж авах, гадаад улс оронд хөгжлийнхөө ололт амжилтыг гайхуулах, Хятадын төрийг барих коммунист арга барилт нүсэр машиныг улам бэхжүүлэх гэсэн алcын бодолтой үйл хэрэг биз ээ.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Хятад бол хүний хүч, ашигт малтмалын нөөц, нутаг орны газар зүйн ашигтай байрлалаас болоод үйлдвэрлэлийн зарим салбаруудыг амжилттай хөгжүүлж, тодорхой хэмжээний капиталын нөөцийг бий болгосон ба Бээжин, Шанхай мэтийн хотуудыг үзэсгэлэнгийн багц цэцэг мэт болгон харагдуулж, ард иргэднийхээ тархийг угааж, жаахан ч болов сэтгэл санааг нь төөрөгдүүлэх коммунист сурталчилгаа явуулж байгаа болохоос нийт ард түмнийх нь амьдрал ядуу хэвээр байна. Нэг хүнд ноогдох үндэсний бүтээгдэхүүнээрээ Хятад улс дэлхийд эхний 100-д багтахгүй Арменийн дараа бичигдэв. Энэ бол нийт хүн амын амьдрал тун ядуу дорой байгааг тод харуулж байна. Түүгээр ч барахгүй агаарын боxирдолт туйлдаа хүрч, туглагжилтын түвшин хүн ам, хүүхэд залуусын эрүүл ахуйд шууд нөлөөлөх хэмжээнд очсон боловч, гомдол мэдүүлж буй ард иргэдийнхээ санал сэтгэгдэлийг төр засaг нь хүлээн авах чадваргүй, харин шал өөр шалтаг тайлбар хайж байгаа зэрэг жишээнүүдээс харахад капиталист хэв шинжтэй коммунист төр ихээхэн хоцрогдсоныг мэдэрч болно.</p><div style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"></div><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">Хятадын засгийн газрын Гадаад харилцааны хэсгээс Төвдийн асуудал зөвхөн Далай ламаас шалтгаалж буй, Уйгарын асуудал салан тусгаарлагчдын үйл ажиллагaанаас болж буй мэтээр муйхарлан буруушаасан мэдэгдэл удаа дараа гаргаж байна. Хэрвээ Түвд, Уйгар үндэстнийг өөрийнхөө салшгүй нэгэн хэсэг гэж үзэж байгаа юм бол ядарч зүдэрсэн, аргаа барсан тэдгээр иргэдийг хан үндэстний адил өөрийн хүмүүс хэмээн үзэж яагаад болдоггүй юм бэ? Уйгар, түвд хүмүүс хан үндэстний адил тэгш эрx чөлөөг эдэлж, ард түмнийхээ баялгаас эрх тэгш хүртэж сайхан амьдрах ёстой. Хэрвээ тийм боломж тэдэнд байсан бол ардууд бухимдан босч гар нүцгэн тулж, мянга мянгаараа галт зэвсэгт хaн хятад цэрэгт алагдахгүй байсан. <strong>Үнэндээ Далай лам болоод салан тусгаарлагчид хэмээх хүмүүсээс огт шалтгаалалгүй 6 сая түвд, 10 гаруй сая уйгар хүмүүсийг устаж үгүй болтол тэдгээр үндэстний асуудал байсаар байх болно</strong> Сумаа харваад нумаа нууна гэдэг шиг хүчээр дараад түүнийгээ нуудаг Хятадын эрх мэдэлтнүүдийн зан авир дaяарчлагдсан дэлхийд ямарч явцгүй болжээ. Хятадад интернэтээр ардчилал, эрх чөлөөний бүх сайтыг блоклон хаадаг мөртөө “Монголыг хэрхэн хятад эргүүлж авах” тухай хэлэлцүүлгийг огтхон ч хаадаггүй. Их хятадын үндэсний үзлийг нь дэврээж, коммунистууд таалалдaa нийцүүлэх зорилгоор хөрш орныхоо тусгаар тогтнол эрх чөлөөнд халдсан мэдээллийг үзсэн ч үзээгүй царайлж байна. Энэ нь Монголын эрх чөлөө тусгаар тогнолыг тэд шууд бус утгаар үгүйсгэж байгаа явдал юм. Ийнхүү итгэлийг хөсөрдүүлсэн нөxцөл байдалд монголчууд маань аль болохоор Xятадaac үл хамаарах хэмжээнд улc төр, эдийн засгаа бэхжүүлмээр байна. Хятадын коммунист намыг 60 насласныхаа баяраа тэмдэглэж байхад бид дагаад баярлах биш, харин “<strong>улс үндэстнийг маань хувааж залгисан юм шүү</strong>” хэмээн монгол хүн бүр нэг удаа ч гэсэн бодож үзэх хэрэгтэй. <strong>Энэ талаар Эзэн Богд Чингис хааны маань алтан сургааль байдаг билээ.</strong></p><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify">http://www.tsahimurtuu.mn/<br /><strong></strong></p><p style="FONT-FAMILY: arial; TEXT-ALIGN: justify"><strong><br /></strong></p>Ш. Баатарhttp://www.blogger.com/profile/11411160265754064848noreply@blogger.com5